Jakie czynności podjąć w imieniu małoletniego spadkobiercy gdy spadek jest obciążony długami?

Prawo spadkowe to dział prawa cywilnego regulujący zasady przejścia praw i obowiązków majątkowych po śmierci ich właściciela na rzecz następców prawnych. Zgodnie z art. 927 k.c. „Nie może być spadkobiercą osoba fizyczna która nie żyje w chwili otwarcia spadku, ani osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje”. Tym samym spadkobiercą, zarówno ustawowym jak i testamentowym może być osoba małoletnia, czyli osoba która nie ukończyła 18 roku życia. Kwestia dziedziczenia przez małoletnich spadkobierców jest ważnym i budzącym duże zainteresowanie, szczególnie wśród rodziców, zagadnieniem prawnym.

Małoletnie dziecko, podobnie jak osoba pełnoletnia, ma prawo do przyjęcia lub odrzucenia spadku. Małoletni nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych, a tym samym nie może w imieniu własnym podejmować decyzji w zakresie przyjęcia lub odrzucenia spadku. Przyjęcie lub odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dokonują opiekunowie prawni dziecka, którymi zazwyczaj są jego rodzice.

Dnia 15 listopada 2023 roku weszła w życie nowelizacja przepisów prawa spadkowego i wprowadzono zmiany m.in. w zakresie odrzucenia spadku w imieniu małoletniego dziecka. Przed wejściem w życie nowych przepisów odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka zawsze wymagało wcześniejszego uzyskania zezwolenia sądu na dokonanie takiej czynności, obecnie wymóg ten został częściowo zniesiony.  

Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka bez zezwolenia sądu

Zgodnie z nową regulacją, w pewnych sytuacjach rodzicie uprawnieni są do odrzucenia spadku w imieniu małoletniego dziecka bez wcześniejszego uzyskania zezwolenia sądu na dokonanie takiej czynności. Jest to możliwe w sytuacji, jeżeli małoletnie dziecko zostało powołane do dziedziczenia na skutek wcześniejszego odrzucenia spadku przez swojego rodzica. Dodatkowo, niezbędna jest jednomyślność rodziców w zakresie odrzucenia spadku, tzn. odrzucenia spadku jest dokonywane albo za zgodą drugiego rodzica albo wspólnie z nim. Nadto, inni zstępni rodziców także odrzucili spadek.

Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka za zezwoleniem sądu

Wymóg uzyskania zgody sądu na dokonanie czynności w imieniu małoletniego w postaci odrzucenia spadku w pewnych sytuacjach został zachowany. Zezwolenie sądu w dalszym ciągu jest wymagane, kiedy pomiędzy rodzicami nie ma porozumienia w zakresie odrzucenia spadku, bądź jeżeli inny zstępny rodziców dziecka nie odrzucił spadku. Obowiązek uzyskania zezwolenia sądu istnieje także w sytuacji, kiedy małoletnie dziecko zostało powołane do dziedziczenia nie na skutek odrzucenia spadku przez swojego rodzica, ale np. kiedy dziecko ma dziedziczyć w pierwszej kolejności po swoim rodzicu.

Celem rozwiązania wątpliwości, czy w celu odrzucenia spadku w imieniu małoletniego niezbędne jest uzyskanie zezwolenia sądu, czy też nie, zaleca się skonsultowanie sprawy z prawnikiem ds. spadkowych.

Od kiedy stosujemy nowe przepisy

Nowe przepisy stosujemy do spadków otwartych po dniu 15 listopada 2023 roku, a także spadków otwartych przed dniem 15 listopada 2023 roku, jeżeli termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie upłynął przed tą datą. Oznacza to, iż nowe przepisy znajdą zastosowanie także w sprawach, w których spadkodawca zmarł wprawdzie przed 15 listopada 2023 roku, ale termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie upłynął przed 15 listopada 2023 roku. Termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzucenie spadku, zgodnie z art. 1015 § 1 k.c. wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania.

Zmiana właściwości sądu

Od dnia 15 listopada 2023 roku zmianie uległ także sąd właściwy do którego należy składać wniosek o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego. Do 15 listopada 2023 roku zawsze był to sąd rodzinny i opiekuńczy. Od 15 listopada 2023 roku, jeżeli prowadzone jest postępowanie spadkowe, zezwolenie na dokonanie czynności w imieniu małoletniego dziecka w postaci odrzucenia spadku wydaje sąd spadku. Jeżeli na moment składania wniosku o zezwolenie na dokonanie czynności w imieniu małoletniego, nie było prowadzone postępowanie spadkowe, ale z czasem zostało wszczęte, wniosek złożony do sądu opiekuńczego zostanie przekazany do rozpoznania sądowi spadku.

Rodzicie, opiekunowie prawni małoletnich spadkobierców powinni podejmować odpowiedzialne i świadome działania, zawsze z uwzględnieniem najlepszego interesu dziecka. W razie jakichkolwiek wątpliwości w zakresie odrzucenia spadku w imieniu małoletniego dziecka zaleca się skonsultowanie z prawnikiem od spraw spadkowych.