Pomiary hałasu w środowisku pracy

Pomiary hałasu w środowisku pracy wykonywane są w celu ustalenia poziomu narażenia ludzi na działanie hałasu na stanowiskach pracy oraz w innych miejscach, w których mogą przebywać ludzie. Uzyskane wyniki pomiarów porównuje się z wartościami określonymi w przepisach i normach w celu określenia ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na hałas.

Pomiary hałasu należy przeprowadzać:
- co najmniej raz do roku, jeżeli wyniki ostatnio przeprowadzonych pomiarów osiągnęły poziom powyżej 0,5 wartości dopuszczalnych4,
- co najmniej raz na dwa lata, jeżeli wyniki ostatnio przeprowadzonych pomiarów osiągnęły poziom powyżej 0,1, lecz nie przekroczyły 0,5 wartości dopuszczalnych,
- w każdym przypadku wprowadzenia zmiany w warunkach występowania hałasu.

Częstotliwość wykonywania pomiarów hałasu została określona w rozporządzeniu ministra zdrowia w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy [9].

Do pomiaru wielkości charakteryzujących hałas powinny być stosowane dozymetry hałasu lub całkujące mierniki poziomu dźwięku o klasie dokładności 2 lub większej. Wymagania, jakie powinny spełniać wspominanie przyrządy pomiarowe, są zawarte w normach:
– PN-EN 61252: 2000 – Elektroakustyka. Wymagania dotyczące indywidualnych mierników ekspozycji na dźwięk,
– PN-EN 60804: 2002 – Całkująco-uśredniające mierniki poziomu dźwięku.

Pomiary wielkości określających hałas na stanowiskach pracy przeprowadza się dwoma metodami: bezpośrednią i pośrednią.

Metoda bezpośrednia polega na ciągłym pomiarze ekspozycji pracownika na hałas i odczycie wielkości bezpośrednio z mierników, np. dozymetru hałasu lub całkującego miernika poziomu dźwięku. Jest to łatwa metoda, niewymagająca wykonywania skomplikowanych obliczeń i może być wykorzystywana przez ekipy pomiarowe z niewielkim doświadczeniem bez ryzyka popełnienia znaczących błędów pomiarowych w przypadku hałasu nieustalonego. Wadą metody jest jej czasochłonność (pomiar dla jednego stanowiska pracy trwa całą zmianę roboczą lub dłużej).

Metoda pośrednia polega na pomiarze hałasu w czasie krótszym niż czas ekspozycji pracownika oraz zastosowaniu odpowiednich zależności matematycznych do wyznaczenia wielkości opisujących hałas na stanowiskach pracy. Podstawowym problemem w tej metodzie jest wyznaczenie poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy (LEX, 8h) lub tygodnia pracy (LEX, w) dla hałasu, który w przeciągu zmiany roboczej jest hałasem nieustalonym. Poziom ekspozycji na hałas wyznaczany jest na podstawie równoważnego poziomu dźwięku A (LAeq, Te). Równoważny poziom dźwięku A dla danego hałasu to taki poziom dźwięku A, jaki działając na człowieka wywołałby skutek identyczny z danym hałasem. Istnieje kilka metod obliczania tego parametru. Jedna z nich polega na podziale czasu pracy na mniejsze przedziały, w których hałas może być traktowany jako stacjonarny i wyliczenie LAeq, Te na podstawie odpowiednich wzorów. Największą wadą metody pośredniej jest to, że w przypadku nie w pełni rozpoznanego charakteru hałasu nieustalonego można popełnić trudne do oszacowania błędy (w szczególnych sytuacjach nawet kilkunastodecybelowe). Z tego powodu zaleca się stosowanie tej metody tylko przez doświadczone ekipy pomiarowe.

Podstawową zaletą metody pośredniej jest skrócenie do niezbędnego minimum czasu wykonywania pomiarów.

W trakcie wykonywania pomiarów akustycznych należy pamiętać o zastosowaniu odpowiednich filtrów korekcyjnych:
- filtru A podczas pomiarów maksymalnego poziomu dźwięku A i podczas pomiarów pozwalających na określenie poziomu ekspozycji na hałas,
- filtru C podczas pomiarów szczytowego poziomu dźwięku C,
- filtru G podczas pomiaru hałasów infradźwiękowych.

Charakterystyki filtrów korekcyjnych A i C pokazane zostały na rysunku 5. Kształt krzywej A odpowiada w przybliżeniu odwróconej „charakterystyce” ucha ludzkiego dla dźwięków o małych poziomach ciśnienia akustycznego – najlepiej człowiek odbiera dźwięki o częstotliwościach 2000–4000 Hz, znacznie gorzej dźwięki o częstotliwościach kilkudziesięciu lub kilkuset herców. Dla dźwięków o bardzo wysokich poziomach różnice te zaczynają się zacierać – obrazuje to kształt krzywej korekcyjnej C odpowiadający w przybliżeniu odwróconej „charakterystyce” ucha ludzkiego dla dźwięków o dużych poziomach ciśnienia akustycznego.

Rys. 5. Charakterystyki filtrów korekcyjnych A i C


Często w ramach pomiarów hałasu w środowisku pracy wykonuje się również pomiary poziomu ciśnienia akustycznego lub poziomu dźwięku A w odpowiednich pasmach częstotliwości (oktawowych lub rzadziej tercjowych). Wyniki tych pomiarów są przydatne np. do doboru ochronników słuchu, wyboru metody ograniczania hałasu, przewidywania skuteczności proponowanych rozwiązań przeciwhałasowych itp.

Dokonując pomiarów, należy uwzględniać niepewność pomiarową wynikającą z błędów związanych z zastosowaniem konkretnej procedury pomiarowej, błędów wnoszonych przez przyrząd pomiarowy oraz wynikających z innych przyczyn. Niepewność pomiarową można wyznaczyć, stosując metody określone w normie PN-ISO 9612: 2004 [17].

Bardziej szczegółowo metody pomiaru wielkości charakteryzujących hałas w środowisku pracy są opisane w następujących polskich normach: PN-N-01307: 1994 [19], PN-ISO 1999: 2000 [15] i PN-ISO 9612: 2004 [17] (dla hałasu infradźwiękowego – w normach: PN-ISO 9612: 2004 [17] i PN-ISO 7196: 2002[16], oraz procedurze pomiarowej opublikowanej w Podstawach i Metodach Oceny Środowiska Pracy [2], a dla hałasu ultradźwiękowego: PN-ISO 9612: 2004 [17] i PN-N-01321: 1986 [18] oraz procedurze pomiarowej opublikowanej w ww. kwartalniku [3]).

przypisy:
4. Patrz: rozdział 8. – krotności