oględziny

Oględziny to prawnie dopuszczalny sposób uzyskiwania informacji o przestępstwie.

Oględziny miejsca

Dokonywane w pierwszej fazie postępowania i mają na celu uzyskanie jak największej ilości informacji o zdarzeniu, a także zabezpieczenie wszelkich śladów i rzeczowych źródeł dowodowych. Oględziny są czynnością składową badania miejsca zdarzenia, czyli zespołu powiązanych działań o charakterze procesowym prowadzących do wyjaśnienia okoliczności zdarzenia i wykrycia sprawców.

Badanie miejsca zdarzenia:
1) wielość działań taktyczno-technicznych
2) ścisłe powiązanie ze sobą, uzupełnianie wszelkich poszczególnych czynności
3) zróżnicowany charakter działań, powiązanie ze sobą zarówno czynności procesowych, jak i pozaprocesowych
4) związek czasowo-terytorialny

Ma na celu wykrycie, zabezpieczenie i zbadanie śladów kryminalistycznych, ażeby wyjaśnić charakter i okoliczności zdarzenia bądź umożliwić wykrycie sprawcy. Żeby to się udało, trzeba odpowiedzieć na siedem złotych pytań:

1. co się wydarzyło?
2. gdzie?
3. kiedy?
4. w jaki sposób?
5. za pomocą czego?
6. dlaczego?
7. kto tego dokonał?

Czynności techniczne skupiają się na utrwaleniu wyglądu przedmiotu oględzin i poszukiwaniu, ujawnieniu oraz zabezpieczeniu śladów kryminalistycznych, oraz opracowaniu wstępnej wersji zdarzenia (korygowanej w miarę postępu dochodzenia).

Czynności poprzedzające oględziny miejsca:
- zabezpieczenie
- organizacja i przygotowanie do pracy grupy operacyjno-śledczej
- czynności porządkowo-organizacyjne

Metody pracy na miejscu oględzin:
- obiektywna - najczęściej badanie dośrodkowe (po spirali) przy braku wystarczającej ilości informacji o zdarzeniu
- subiektywna - badanie odśrodkowe od konkretnego punktu (śladu)
- metoda mieszana



Etapy oględzin:

Wstępny - dokładne zapoznanie się z przedmiotem oględzin, otoczeniem i ich właściwościami. Uściślenie obszaru, zlokalizowanie śladów i dowodów. Określenie wstępnej wersji przebiegu zdarzenia. Oględziny przeprowadzane za pomocą metod obserwacyjnych, utrwalanie ogólnego wyglądu miejsca.
Szczegółowy - główny etap. Szczegółowe oględziny kolejnych fragmentów danego obszaru, przedmiotów, poszukiwanie, ujawnianie, dokumentowanie i zabezpieczanie śladów kryminalistycznych.
Końcowy - kontrola obszaru badanego w celu stwierdzenia ewentualnie pominiętych elementów, zbieranie zabezpieczonych śladów, odczytanie protokołu i porównanie go z dokumentami i ustaleniami. Zbieranie wyników pracy poszczególnych członków grupy dochodzeniowej, zestawienie ich i analiza.

Oględziny osoby:

Dotyczące ciała osoby żywej są przeprowadzane tylko w szczególnych wypadkach:
na osobie poszkodowanej, by stwierdzić rodzaj obrażeń i ustalić występowanie śladów kryminalistycznych
na ofierze małoletniej w celu ustalenia, czy na podstawie somatycznych znamion rozwoju biologicznego sprawca mógł wiedzieć, że osoba nie ma ukończonych 15 lat
na osobie sprawcy poszukuje się obrażeń powstałych w wyniku popełniania przestępstwa oraz śladów kryminalistycznych.
Oględziny ciała przeprowadza lekarz.
Oględzinom podlegają wszelkie uszkodzenia ciała, zabrudzenia na ciele, odzieży i posiadanych przedmiotach.

Oględziny rzeczy:

Podlegają im dowody będące przedmiotem, bądź dokumentem (tylko cechy fizyczne). Oględzin dokonuje się po to, by:
ujawnić ślady kryminalistyczne
utrwalić istotne cechy rzeczy
wytypować rodzaj materiału porównawczego.
Przedmiot poddawany oględzinom może być narzędziem, celem albo obiektem przestepstwa. Dla przykładu: łom, biżuteria, sejf.

Oględziny zwłok:

Pierwszą czynnością podczas oględzin zwłok jest udokumentowanie (za pomocą fotografii, zapisu wideo) ich wyglądu i położenia, a także stanu otoczenia. Najpierw utrwala się widok w ubraniu, następnie rozbiera zwłoki i ponownie dokumentuje. Zwłoki roznegliżowuje się na miejscu zdarzenia tylko jeśli jest to niezbędne do ustalenia czasu śmierci i tożsamości ofiary, istnieje zagrożenie zniszczenia śladów kryminalistycznych podczas transportu, jeśli tak nakazał prokurator.
Później bada się:
znamiona śmierci, stan tkanek, zanieczyszczenia na powłokach ciała, obecność owadów z uwzględnieniem stadiów rozwoju, obrażenia powstałe ante i post mortem.

Zabezpieczanie śladu:

Ślad zabezpieczany musi być również trwale oznaczony i zabezpieczony przed uszkodzeniami itp. Opakowanie zewnętrzne musi ochraniać cechy identyfikacyjne śladu przed wpływem czynników zewnętrznych, być trwałe i jednorazowe. Ślad oznacza się tzw. metryczką. Protokół oględzin uzupełnia się dokumentacją techniczną - fotografią i szkicem.

Przed przystąpieniem do innych czynności ślad i jego podłoże należy sfotografować. Dzięki temu będzie wiadomo na jakiej powierzchni został ujawniony, jakie właściwości wykazuje podłoże, jakie było położenie śladu, fotografia będzie też stanowiła część dokumentacji.

Przeniesienie na folię
Przy zabezpieczaniu śladu na powierzchniach prostopadłych do podłoża należy zaznaczyć strzałką położenie śladu. Przenosząc odbitki z rozbitej szyby trzeba używać jednego kawałka folii zaginając ją tak, by zabezpieczyć obie strony podłoża.

Replika
Do sporządzania odwzorowań śladów - mechanoskopijnych, traseologicznych itp.- stosuje się gips lub silikon. Repliki wykonuje się kiedy ślad znajduje się w trudno dostępnych miejscach, występuje na przedmiocie, którego demontaż jest niemożliwy lub nieopłacalny w stosunku do poniesionych w wyniku działań przestępnych strat. Wykonywania replik wymaga też często metodyka badań.

Zabezpieczanie wraz z podłożem
Ślad zabezpiecza się wraz z podłożem, kiedy jest ono niewielkich rozmiarów, a do tego ruchome albo może być odłączone od większej całości. Jeśli sytuacja wymaga zabezpieczenia śladu na podłożu, a to jest zbyt duże, wówczas wycina się odpowiednią część.

Zabezpieczanie w całości
Przede wszystkim trzeba zabezpieczany przedmiot sfotografować z użyciem przymiaru liniowego. Fotografie powinny uwzględniać miejsce znalezienia przedmiotu, przedmiot w stanie nienaruszonym przed podjęciem dalszych czynności, przedmiot w trakcie oględzien z uwzględnieniem cech szczególnych.

Dowody rzeczowe umieszcza się w odpowiednich do ich rodzaju opakowaniach. I tak na przykład odłamków szkła nie można zapakować do słoika :) Opakowania muszą być oczywiście suche, czyste, odporne na uszkodzenia i chemicznie obojętne.

Dowody zabezpiecza się w takim stanie, w jakim zostały znalezione. Nie wolno ich dotykać gołymi rękami albo czyścić. Rzeczy mokre suszy się przed zapakowaniem w temperaturze pokojowej. Każdy przedmiot, a także jego fragmenty, pakuje się oddzielnie. Przedmioty nietrwałe zabezpieczyć należy w pierwszej kolejności.

W protokole oględzin zamieszcza się:
1. Dokładny opis miejsca ujawnienia śladu, a także odległości w jakich znajdował się w stosunku do nieruchomych punktów odniesienia.
2. Opis przedmiotu bądź podłoża, na którym ślad ujawniono, z dokładnym opisem jego właściwości.
3. Charakterystykę śladu obejmującą formę odwzorowania, rodzaj odwzorowania i wielkość, a także, w przypadku przedmiotów, ich rodzaj, wymiary, materiał, kolor i cechy szczególne
4. Metodę jaką ślad został ujawniony
5. Oznaczenie śladu, które będzie zgodne z oznaczeniami na fotografii dokumentacyjnej
6. Sposób, w jaki ślad został zabezpieczony
7. Sposób pakowania

Każdy zabezpieczony ślad zostaje opatrzony metryczką śladową, na której znajduje się:
- numer śladu
- jego charakterystyka
- sposób ujawnienia
- rodzaj i przedmiot czynności procesowej, miejsce i datę jej przeprowadzenia
- informację o wykonaniu fotografii
- opis procesu zabezpieczania
- imiona i nazwiska oraz podpisy

Fotografia
- zdjęcia ogólno orientacyjne - ogólny obraz obszaru oględzin w szerokiej perspektywie
- zdjęcia szczegółowe - utrwalające obraz konkretnego przedmiotu bądź śladu, jego cechy i ułożenie.

Szkice
Wykonywane, gdy potrzebne jest określenie wymiarów obszaru, przedmiotów i śladów i ich wzajemne ułożenie lub, jeśli w inny sposób nie da się przedstawić obrazu sytuacji

- szkic ogólny 1:200, 1:100
- szkic szczegółowy 1:50, 1:10, 1:1
- szkic specjalny - dokumentuje istotne fragmenty obszaru lub obraz śladów nawet 5:1



Przeszukanie
Jest czynnością procesową , jej celem jest:
- odnalezienie ukrywających się osób podejrzanych i ich ujęcie
- znalezienie rzeczy lub śladów stanowiących dowód w sprawie przeszukania - pomieszczeń i innych miejsc oraz osób i odzieży

Ekipa musi wiedzieć, jaki jest cel przeszukania. Osoby przebywające na miejscu należy wylegitymować. Postanowienie sądu lub prokuratury należy okazać osobie, u której ma zostać przeprowadzone przeszukanie, między godziną 22:00 a 6:00 przeszukania można dokonać tylko w sprawie nie cierpiącej zwłoki, przeszukania osoby i odzieży powinien dokonywać osobnik tej samej płci, osobę, u której przeprowadza się przeszukanie należy powiadomić o jego celu i zażądać wydania poszukiwanych przedmiotów, osoba ta może być obecna przy przeszukaniu. W przypadku przeszukania, podobnie jak podczas oględzin należy sporządzić protokół uzupełniony ewentualnie fotografiami i szkicami. Nierzadko wykorzystuje się podczas przeszukania sprzęt specjalistyczny (wykrywacz metalu, sprzęt termowizyjny itp.) lub psa policyjnego. Na przedmioty zakwestionowane w czasie przeszukania wydać należy pokwitowanie.

Techniki fotograficzne
Fotografia rejestracyjna to fotografia w celach rozpoznawczych przestępców i osób podejrzanych (wprowadzona już przez Bertilliona).
Fotografia dokumentacyjna - wykorzystywana w utrwalaniu przebiegu czynności procesowych, przedmiotów przed dokonywaniem badań, poszczególnych faz tych badań, oraz stosowana w celach profilaktycznych.
Fotografia badawcza - wszystkie metody i sposoby wykorzystywane w celu ujawniania i utrwalania określonych cech oraz właściwości przedmiotów (promienie niewidzialne, fotografia mikroskopowa, kontrastująca, spektroskopowa, w podczerwieni, luminescencja itp.)
Fotografia detektywna - wykorzystywana przez organa ścigania w sposób sekretny, bez wiedzy osób niewtajemniczonych. Utrwalanie zachowania osób podejrzanych, stosuje się też tzw. fotopułapki

Identyfikacja kryminalistyczna
Ustala relację tożsamości przedmiotu lub klasy przedmiotów i cech jego wzorca oraz wykazuje tożsamość osoby podejrzanej z osobą, która pozostawiła badany ślad.
Identyfikację dzielimy na grupową (ustalanie klasy przedmiotów mogących zostawić dany ślad) i indywidualną (ustalenie konkretnego przedmiotu na podstawie cech śladu).