Pomimo zmieniającej się mody i dziwnej chęci ludzkości do poddawania się jej wymogom i upodabniania do reszty społeczeństwa pod względem ubioru i fryzury, każdy z nas wygląda inaczej i posiada indywidualne cechy wyglądu, które pozwalają go zidentyfikować, nie tylko rodzinie i znajomym, ale także policji.
Tożsamość człowieka można ustalić przede wszystkim na podstawie tych cech, które da się zmierzyć, policzyć i opisać.
Identyfikacja na podstawie wyglądu jest możliwa dzięki osiągnięciom antropologii, a szczególnie antropometrii, ukochanego dziecka Bertillona. Jak wszystkie inne nauki, także ta dziedzina kryminalistyczna nie stoi w miejscu, tylko ciągle się rozwija. Wśród nowych metod identyfikacjo pojawiły się ? somatometria - identyfikacja na podstawie cech wymiernych i somatoskopia - identyfikacja na podstawie cech opisowych.
W pracy organów ścigania ustalanie cech zewnętrznych wyglądu jest główną czynnością zmierzającą do określenia tożsamości, czyli identyfikacji osoby.
Zdobycze antropologii przydają się szczególnie przy rekonstruowaniu wyglądu na podstawie czaszki ? dzięki znajomości typów można ustalić m.in. kolor skóry, kształt nosa, oka etc.; a także przy sporządzaniu portretu pamięciowego.
-Podstawowe typy antropologiczne ludności
Antropologia jest nauką zajmującą się porównywaniem wewnętrznego i zewnętrznego zróżnicowania cech ludzi oraz teorią ewolucji. Teoria ewolucji skupia się na zmianach w budowie zewnętrznej; cechach odmianowych w kwestii różnic rasowych, jak barwa skóry, włosów, kształt oka; cechach indywidualnych; gatunkowych oraz typologicznych w różnych warunkach klimatycznych, politycznych, gospodarczych i socjologiczno - społecznych.
Mieszkańcy naszej planety dzielą się na trzy odmiany rasowe, z których każda dzieli się na kolejne typy antropologiczne. Rasa biała dzieli się na typy: nordyczny, kromanionoidalny, ajnuidalny, berberyjski, śródziemnomorski, orientalny i armenoidalny. Rasa żółta na: mongoloidalny, arktyczny, pacyficzny i wyżynny. Czarna na: pigmejski, sudański i ekwatorialny. Między poszczególnymi odmianami rasowymi występują jeszcze typy przejściowe.
-Polskie typy antropologiczne
Typ nordyczny (A)
Cechami charakterystycznymi są: wysoki lub średni wzrost, najczęściej szczupła budowa ciała, krótki tułów i długie kończyny, długa twarz, owalna lub prostokątna, o nie wystających kościach policzkowych, ortognatyczna. Włosy jasnoblond, brwi poziome i dość obfite, jasne oczy, w kolorach od zielonego do jasnoniebieskiego, osadzone w słabo rozwartej, poziomej szparze ocznej, niewypukłe, z fałdą powiekową najwyżej średnią. Nos jest długi, silnie wystający o wysokiej i wąskiej nasadzie, o progu prostym, falistym lub garbatym, rzadziej wypukłym, końcu ostrym, wysokich i cienkich skrzydełkach, poziomej przegrodzie i długich, wąskich otworach. Warga górna jest wysoka, rynienka podnosowa (philtrum) wyraźnie odgraniczona, niegłęboka, usta są miernie szerokie o raczej grubej czerwieni wargowej. Żuchwa jest wysoka, kanciasta, o zaznaczonych kątach i zaokrąglonym podbródku.
Typ laponoidalny (L)
To niski wzrost i krępa budowa ciała, duża głowa na krótkiej i grubej szyi. Twarz jest pełna, okrągła, owalna i szeroka, o łukach jarzmowych silnie rozstawionych i wydatnych kościach policzkowych, skórze płowej lub śniadej z żółtawym odcieniem. Czoło jest wysokie, wąskie i prostopadłe, o słabo zaznaczonych łukach nadoczodołowych. Włosy są rzadkie, ale grube, proste, sztywne, szarobrunatne lub czarne. Brwi cienkie i rzadkie, skośne w górę lub w dół, rzadziej poziom; oczy barwy ciemnopiwnej, małe, osadzone głęboko w wąskiej szparze ocznej, skośnej, wrzecionowatej lub esowatej, z fałdą powiekową silną, często z fałdą mongolską. Nos jest krótki, słabo wystający, o niskiej i szerokiej nasadzie, profilu wklęsłym, prostym lub słabo falistym, końcu zaokrąglonym i uniesionym ku górze lub poziomym. Warga górna jest wysoka, usta małe, czerwień wargowa średniej grubości, żuchwa jest średnio wysoka i szeroka, o odstających kątach i płaskim, często cofniętym podbródku.
Typ subnordyczny (AL)
Powstał w wyniku wymieszania się typów nordycznego i laponoidalnego; to spowodowało duże zróżnicowanie omawianego typu. Mieści się w nim kilka podtypów. Przedstawiciele typu subnordycznego są najczęściej krępej i mocnej budowy ciała, głowa jest niewielka i osadzona na krótkiej i grubej szyi. Twarz ma różny kształt - zwykle jest pięciokątna, trapezoidalna (najszersza w okolicy czoła) lub okrągła, często owalna, o łukach jarzmowych słabo zarysowanych, szeroko rozstawionych, kościach policzkowych zaznaczonych. Włosy są dość cienkie, gęste, od prostych do słabo falistych, barwy ciemnoblond, kasztanowate lub jasnobrunatne. Czoło jest wysokie i szerokie, prostopadłe lub słabo pochylone, niekiedy wypukłe; słabo zaznaczone łuki nadoczodołowe. Brwi są obflte, proste lub łukowate, często ciemniejsze niż włosy, oczy zwykle jasne, często zielonkawo-niebieskie lub błękitne, miernej wielkości, dość płytko osadzone w średnio szerokiej szparze ocznej, często skośnej wrzecionowatej z silną fałdą powiekową, czasem z fałdą mongolską. Nos jest mały, krótki i słabo wystający, robiący wrażenie zbyt małego w stosunku do dużej i szerokiej twarzy. Nasada nosa jest dość niska i średnio szeroka; profile nosa są różne, jego koniec tępy, skrzydełka niskie i cienkie, przegroda pozioma lub uniesiona ku górze. Warga górna jest dość niska. Usta są średniej wielkości lub małe, o czerwieni wargowej zazwyczaj grubej, żuchwa jest niska, szeroka, o niewielkim zaokrąglonym lub wypukłym podbródku.
Wśród nas rzadko występują typy: śródziemnomorski, armenoidalny, kromanionoidalny, wyżynny, czy i sublaponoidalny.
Opis cech zewnętrznych człowieka a praca policyjna
Opis cech zewnętrznych wyglądu człowieka wiąże się z pojęciem portretu pamięciowego. Portret pamięciowy to identyfikacja osób na podstawie szczegółowego opisu cech zewnętrznych, a zwłaszcza twarzy, za pomocą jednolitej terminologii. Tłumacząc z polskiego na polski ? jest to wizerunek twarzy sporządzony dowolną techniką na podstawie danych dostarczonych przez świadka.
Aby można było posługiwać się portretem pamięciowym należy:
-poznać charakterystyczne cechy, jakie mogą występować na twarzy człowieka; poznać terminologię cech zewnętrznych człowieka;
-wytworzyć w sobie nawyk przyglądania się ludziom i wychwytywania charakterystycznych cech wyglądu danej osoby;
-opanować umiejętności ustalania i opisywania cech człowieka różniących się wielkością, kształtem oraz szczegółami.
W pracy policji opis cech zewnętrznych człowieka jest wykorzystywany do:
-prowadzenia obserwacji elementu podejrzanego;
-organizowania i prowadzenia działań pościgowych za sprawcą przestępstwa;
-typowania osób i ich eliminacji z grona podejrzanych;
-prowadzenia poszukiwań;
-ewidencji kryminalistycznej w kartotekach przestępstw, przestępców, osób zaginionych, nieznanych zwłok oraz w registraturze daktyloskopijnej;
-typowania, ustalania i rozpoznawania sprawców przestępstw;
-identyfikacji osób o nie ustalonej tożsamości oraz nieznanych zwłok itp.
Podstawowe zasady ustalania i opisu cech zewnętrznych człowieka
W ustalaniu wyglądu człowieka stosuje się metodę opisową. Podstawą jest określenie budowy ciała i kształtu poszczególnych jego części używając porównania do figur geometrycznych. Wyróżnia się pięć rodzajów sylwetek człowieka oraz cztery postawy:
- Sylwetka wątła (typ asteniczny) - wzrost średni, dość długi tułów, bardzo wąskie barki, bardzo wąska i płaska klatka piersiowa, bardzo wąskie biodra, dość długie kończyny górne i dolne.
- Sylwetka szczupła (typ leptosemiczny) - wzrost wysoki, średniodługi tułów, wąskie barki, wąska klatka piersiowa, wąskie biodra, długie kończyny górne i dolne.
- Sylwetka normalna, średnia (typ atletyczno-leptosemiczny) - wzrost średni, dość długi tułów, szerokie barki, dość dobrze wysklepiona klatka piersiowa, wąskie biodra, długie kończyny górne i dolne.
- Sylwetka krępa (typ atletyczny) wzrost średni lub wysoki, dość długi tułów, szerokie ramiona, bardzo szerokie barki, szeroka i dobrze wysklepiona klatka piersiowa, średnioszerokie biodra, średniodługie kończyny górne i dolne.
- Sylwetka otyła (typ atletyczno -pykniczny) - wzrost średni, dość długi tułów, szerokie barki, szerokie biodra, średniodługie kończyny górne i dolne.
Postawy sylwetek:
Postawa A (idealna) - głowa jest w jednej linii z klatką piersiową, biodrami i stopami. Klatka piersiowa wysunięta ku przodowi i wzniesiona ku górze, brzuch plaski lub wciągnięty, plecy lekko wciągnięte, słabo zaznaczone wygięcie lędźwiowe.
- Postawa B (dobra) - najczęściej występująca - głowa jest mocno wysunięta ku przodowi, klatka piersiowa zaś mniej i mniej wzniesiona, brzuch płaski, plecy lekko zaokrąglone, bardziej wyraźne wygięcie lędźwiowe.
- Postawa C (wadliwa) głowa jest znacznie wysunięta ku przodowi poza linię klatki piersiowej. Klatka piersiowa płaska, brzuch wysunięty ku przodowi i wypukły, plecy uwypuklone i bardzo wyraźnie zaznaczone wygięcie lędźwiowe.
Poszczególne części ciała mogą przybierać różne kształty, np.: - twarz - elipsoidalna, okrągła, owalna, romboidalna, pięciokątna, prostokątna, trapezoidalna, trójkątna;
- ucho - okrągłe, owalne, prostokątne, trójkątne;
- bródka - owalna, kulista, prostokątna, trapezoidalna, trójkątna;
- czoło - prostokątne, kwadratowe, trapezoidalne itp.
Wielkość poszczególnych części ciała ocenia się wzrokowo, nie używając narzędzi pomiarowych, porównując je z innymi. Określa się je w skali trzystopniowej ?jako duże, średnie, małe, rzadziej w skali pięciostopniowej - bardzo duży, duży, średni, mały, bardzo mały.
Określenie wzrostu - wysoki, średni, niski.
Określenie pochylenia oraz kierunku pochylenia, np. czoło pionowe, płaskie, wypukle.
Określenie barwy skóry (cery) twarzy, włosów, oczu.
Określenie rozstawienia - wąskie, średnioszerokie, szerokie.