Wariografia, wariograf

Organizm reaguje na stany emocjonalne zmianami fizjologicznymi.
Są to zmiany widoczne - ruchy wyrazowe, jak na przykład mimika twarzy i ruchy pantomimiczne - gesty, postawa, a także zmiany ukrwienia twarzy, czy drżenie głosu.
Zmiany niewidoczne, to te które zachodzą "wewnątrz" ciała, w najważniejszych układach, a więc w układzie krążenia, oddychania, trawienia i w układzie nerwowym.
Najlepiej nadające się do badania, zmierzenia i zapisania spośród nich, to ciśnienie krwi, EKG, tętno, zmiany oddechu, zmiany temperatury ciała, reakcja skórno-galwaniczna czyli zmiany w przewodnictwie prądu, EEG i zmiany objętości poszczególnych części ciała.



Każde zdarzenie pozostawia nie tylko ślad fizyczny, ale także pamięciowy zmieniający się w emocjonalny. Dzięki temu podczas badania organizm osoby, która przeczy udziałowi w zdarzeniu, działa na własną rękę (a może na własną synapsę) i wysyła sygnały świadczące o zmianach w jego aktywności. Im motywacja ukrycia prawdy jest silniejsza, tym organizm okazuje się większym zdrajcą i reaguje intensywniej, a ślady emocjonalne są wyraźniejsze.

Badanie poligraficzne to instrumentalna procedura ujawniania i rejestrowania śladów emocjonalnych zdarzenia. Używa się w niej aparatu, który rejestruje przebieg co najmniej trzech procesów fizjologicznych, skorelowanych ze zmianami aktywności organizmu - pracy serca, oddychania i reakcji skórno-galwanicznej.

Aparat zwany poligrafem rejestruje zmiany w czynnościach organizmu zapisując je na taśmie w postaci krzywych. Wykres jest analizowany i ustala się bodźce, którymi są zadawane badanemu pytania.
Poniżej mamy przykład reakcji na pytania o narzędzie użyte przy popełnianiu czynu.



W praktyce kryminalistycznej badania poligraficzne są wykorzystywane w ramach czynności wykrywczych do ograniczenia kręgu podejrzanych i potwierdzenia ich udziału. Rzadko wykorzystuje się badanie w postępowaniu dowodowym.
Badanie należy przeprowadzić jak najwcześniej, najlepiej w ciągu pierwszych 48 godzin od zatrzymania.

Nie każdego można podpiąć do wariografu. Wykluczone są z badań osoby chore psychicznie, niedorozwinięte umysłowo i dzieci poniżej 13 roku życia. Także cierpiące na niektóre choroby somatyczne, jak choroba Parkinsona. Nie bada się osób nietrzeźwych, będące pod wpływem środków odurzających, przemęczone (to ja odpadam :), senne, pobite, w szoku.
Przeszkody nie stanowią natomiast zaburzenia osobowości, czyli psychopatie.
Badanie przeprowadza się w specjalnym pokoju, który jest "wolny" od jakichkolwiek bodźców zewnętrznych. W takim pomieszczeniu znajduje się tylko badany i prowadzący ekspert.
Wywiad przedtestowy to pierwsza faza badania. W jego toku formułuje się propozycję badania, informuje o jego celu i oczekuje się decyzji dotyczącej zgody na testy właściwe.
Delikwent ma prawo odmówić i nie wolno go zmuszać do badania, ani tym bardziej na tej podstawie domniemywać jego winy, ani pogarszać jego sytuacji procesowej, czy żądać uzasadnienia takiej decyzji.
W czasie rozmowy przedtestowej ostatecznie redaguje się pytania i zapoznaje z ich treścią badanego oraz z nim omawia.
Później następuje faza badania właściwego, czyli realizacji testów. Badanego owija się w rurki pneumografu, zakłada kardiograf i elektrody psychogalwanometru. Niekiedy aparat posiada urządzenia do pomiaru napięcia mięśni i objętości palca (reakcja pletysmograficzna).
Najpopularniejsze techniki badań to techniki pytań kontrolnych. Korzystają one z trzech rodzajów pytań - krytycznych, związanych ze sprawą, obojętnych, bez związku i kontrolnych.
Do najczęściej stosowanych należą techniki Reida i Backstera.

Zadaniem eksperta lub biegłego jest ustalenie, czy po pytaniach krytycznych wystąpiły reakcje fizjologiczne i czy są to reakcje typowe dla odpowiedzi nieszczerych.
Badanie poligraficzne nie jest metodą niezawodną, ale wielkość błędu nie jest większa od błędu obciążającego inne stosowane w kryminalistyce metody identyfikacji. Budzi jednak wiele wątpliwości i dotąd nie zostało jasno określone, czy powinno, czy też nie powinno być dopuszczone, jako materiał dowodowy.

Art. 171. K.P.K
§ 4. Niedopuszczalne jest:
1) wpływanie na wypowiedzi przesłuchiwanej osoby za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej,
2) stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych, wpływających na procesy psychiczne przesłuchiwanej osoby albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem.