Fantastyka książki: Limes inferior

Limes inferior (Iskry, 1982) – powieść Janusza A. Zajdla, twórcy nurtu fantastyki socjologicznej w Polsce. Została napisana w latach 1979-1980. Drugie wydanie: Iskry, 1987.

Akcja ma miejsce w fikcyjnym świecie Argolandu, w którym żyje główny bohater powieści – Adi Cherryson alias Sneer (wzorowany na Adamie Wiśniewskim-Snergu).

Porządek społeczny w Argolandzie opiera się na podziale społeczeństwa na siedem klas społecznych, oznaczonymi cyframi od zera do sześciu, w zależności od wyniku testów na inteligencję. Za gotówkę w mieście służą trzy rodzaje punktów: czerwony, żółty i zielony, przyznawane odpowiednio: – w zależności od samego faktu istnienia – każdy niezależnie od kompetencji i pracy dostaje taką samą liczbę punktów czerwonych, – w zależności od klasy społecznej – każda klasa ma inny przydział punktów zielonych, – w zależności od rodzaju wykonywanej pracy – punkty żółte. Towary luksusowe i bardzo dobrej jakości można kupić wyłącznie za żółte (zwane "kanarkami"), za zielone – zwykłe, a za czerwone – wyłącznie podrzędnej jakości. Punkty przechowywane są na tzw. Kluczu – kombinacji dowodu osobistego, karty kredytowej, zegarka, kalkulatora, certyfikatu klasy intelektu oraz czytnika linii papilarnych (który pozwala na korzystanie z Klucza wyłącznie jego właścicielowi).

Sam Sneer jest tzw. lifterem tj. za odpowiednią opłatą pomaga ludziom, za pomocą różnych wymyślnych sposobów, w przejściu testów na inteligencję, co pozwala im na uzyskanie nowego, wyższego numeru ("lifting"). Jak się dowiadujemy, Sneer tak naprawdę byłby w stanie zdać egzamin na zerowca (zdawał go zreszta z powodzeniem kilkakrotnie w imieniu klientów), jednak oficjalnie jest "tylko" czwartakiem. W "branży" działają też tzw. downerzy, czyli ludzie autentycznie mało inteligentni, którzy wykorzystują to, by odpowiednio obniżyć klasę intelektu klienta.

W książce splata się kilka równoległych wątków:

Sam Sneer najpierw traci, a potem odzyskuje swój Klucz po spotkaniu z tajemniczą Alicją, a następnie zostaje zwerbowany przez przedstawiciela Rady Nadzorczej Aglomeracji, początkowo by "nadzorować" działalność pewnej placówki badawczej. Odkrywa wówczas jedną z tajemnic systemu klasyfikacji – klasyfikacja nie ogranicza się do skali zero-sześć, lecz naprawdę inteligentni ludzie (subzerowcy) są klasyfikowani na poziomie subzero (zero podwójne, potrójne, itd).

Karl Pron, jego kolega po fachu, zgadza się przetestować przerobiony Klucz (który odtwarza swoją wartość po każdym zakupie, zapewniając właścicielowi praktycznie nieograniczone zasoby punktowe) dla grupy anonimowych Zerowców (jak się okazuje pracujących właśnie w obserwowanym przez Sneera instytucie naukowym). Możemy też przez chwilę obserwować działania grupy policjantów próbujących zastawić pułapkę na Prona, a co za tym idzie Sneera (któremu Pron załatwia niekiedy klientów).

Kiedy Sneer w końcu znajduje ów wieczny Klucz, zostaje wywieziony z Argolandu do siedziby głównej Rady, gdzie ostatecznie dowiaduje się, że istniejący porządek społeczny, oparty na modelu stanów atomowych, został narzucony ludzkości z zewnątrz, przez Obcych. Jednak dzięki pomocy Alicji Sneer być może będzie w stanie uratować całą ludzkość i wyzwolić ją spod władzy kosmitów.