Szaleństwo

Szaleństwo to postępowanie wykraczające poza ogólnie przyjęte ramy, nieliczące się z niebezpieczeństwami oraz stan psychiczny człowieka niepanującego nad sobą, np. ogarniętego wielką namiętnością.
   
•    Mitologia

W napadzie szału Herakles zabija żonę Megarę i dwoje dzieci.

•    Homer, Iliada

Po zwycięskim pojedynku z Hektorem Achilles, chcąc pomścić Patroklesa, w dzikim szale profanuje zwłoki zwyciężonego, wlokąc je u rydwanu, narusza tym odwieczne prawa.

•    Cervantes M., Don Kichot

Tytułowy bohater to szalony, błędny rycerz, który walczy z wiatrakami – olbrzymami, zakłada zbroję z kartonu, dobrem chce zwyciężyć zło.

•    Szekspir W., Hamlet

Szaleństwo Hamleta jest maską, sposobem na osiągnięcie celu, którym jest pomszczenie ojca.

•    Molier, Skąpiec

Harpagon oszalał na punkcie szkatułki, którą zakopał w ogrodzie. Nie dba o rodzinę, znajomych. Skąpstwo i miłość pieniędzy stają się „chorobą”.

•    Goethe J. W., Cierpienia młodego Wertera

Choroba wieku oraz nieszczęśliwa miłość powodem cierpień, szaleństwa i samobójstwa bohatera.

•    Mickiewicz A., Dziady IV

Szaleństwo Gustawa wynikiem nieszczęśliwej miłości i kary za odebrane sobie życie (jako upiór wraca do świata żywych i na nowo przeżywa tragedię).

•    Słowacki J., Kordian

Bohater zdobył się na szaleńczy, desperacki czyn: chciał zabić cara.

•    Shelley M., Frankenstein

Opętany myślą walki ze śmiercią doktor Frankenstein tworzy istotę żyjącą, która okazuje się potworem. Totalne szaleństwo doktora zaczyna się, gdy jego twór niszczy mu życie.

•    Dostojewski F., Zbrodnia i kara

Targany wyrzutami sumienia po dokonaniu zbrodni Rodion przechodzi załamanie, ociera się o oblęd.

•    Zola E., Nana

Szaleństwo opanowało wyższe sfery Paryża. Powodem jest Nana, rozchwytywana kurtyzana, dla której mężczyźni są zdolni do wszystkiego.

•    Nałkowska Z., Granica

Justyna po usunięciu ciąży popada w depresję. Nienawidzi Zenona, obwinia go o swoje nieszczęście. W akcie desperacji oblewa go kwasem.
•    Marquez G. G., Sto lat samotności

José Arcadio Buendia z człowieka żądnego wiedzy zmienia się w szaleńca, którego rodzina postanowiła przywiązać do drzewa.

•    Kisielewski J. A., W sieci

Szaleństwo objawia się łamaniem konwenansów, dążeniem do totalnej wolności.

•    Camus A., Renegat albo umysł zmącony

Misjonarz więziony przez prymitywne plemię, zmuszony do czczenia różnych bożków, z czasem staje się fanatykiem nowej wiary. Jest tak szalony, że w jej obronie potrafi zabić niewinnych ludzi.

Motyw szaleństwa w innych dziedzinach sztuki

•    malarstwo
- Delacroix E. Hamlet na cmentarzu
- Sętowski T., Szalona miłość
- Gentileschi A., Judyta odcinająca głowę Holofernesa
- Podkowiński W., Szał uniesień
- Savery R., Pejzaż ze zwierzętami

•    rzeźba
- Agesander i in., Grupa Laokoona
- rzeźba Niobe

•    muzyka
- Wilki, Slońce pokonał cień
- Łobaszewska G., Słowa wolne są od cła
- Turbo, Szalony Ikar
- Grechuta M., Któż może być bardziej szalony
- Boys, Jesteś szalona
- Rodowicz M., Wariatka tańczy
- Aerosmith, Crazy
- Britney Spears, Crazy

•    film
- Białe szaleństwo, reż. R. D. Langlo
- Szalony zięć, reż. S. Rash
- Prawdziwa historia, reż. R. Donaldson

Cytaty

Choć to szleństwo, jest w nim jednak metoda.
                            W. Szekspir

Potrafimy zrozumieć rozpacz szaleńców, lecz nie ich śmiech.
                            L. Bunuel

Od szaleństwa do szaleństwa – takie jest życie.
                            C. Dickens

Nie ma geniuszu bez ziarna szaleństwa.
                            Arystoteles

Szaleństwo jest zaraźliwe.
A.    Huxlay

Nie sposób nienawidzić szaleńca, jak nie sposób być złym na nieożywiony przedmiot, o który uderzyłeś się łokciem.
                            J. Carrol