Techniczno organizacyjna droga rozwoju podejścia systemowego

W podręcznikach inżynierii systemów, na pierwszym miejscu cytuje się dwa klasyczne problemy drugiej wojny światowej generujące taką konieczność;

• obrona przeciwlotnicza Anglii z zastosowaniem radaru,
• organizacja i obrona konwojów z zaopatrzeniem materiałowym z USA dla walczącej Europy.

 Pierwszy problem zastosowania nowego wynalazku, radaru, rozwiązywała grupa pod kierownictwem profesora P.M.S. Blachett'a z Uniwersytetu Manchester (1940), w składzie: oficer armii, jeden fizyk ogólny, dwu fizyków matematycznych, astrofizyk, geodeta, dwu matematyków i dwu fizjologów. Jak widać skład grupy pokrywał całe możliwe spektrum problemów i pytań jakie należało rozwiązać projektując krajowy system obrony przeciwlotniczej. Rok rozpoczęcia prac przez tę grupę (1940) uznaje się za moment powstania nowej dyscypliny efektywnego działania zespołowego nazwanej potem BADANIA OPERACJI (lub operacyjne, oryginalnie operations research).

 Podobne grupy naukowców i specjalistów pracowały w USA nad takimi problemami jak dostawy materiałowe statkami do Europy, gdzie przedmiotem prac i ustaleń było; wielkość konwojów, ich trasa, szyk, wsparcie okrętów marynarki, lotnictwa, itd.,. Inny palący problem rozwiązywany przez ten zespół to  dyslokacja min morskich przeciwko łodziom podwodnym, gdzie przedmiotem prac była optymalizacja w zakresie:   środki dyslokacji - okręty, samoloty; gęstość i głębokość dyslokacji, rodzaj min, głębokość ich pływania, wybuchu, itd.. Naczelnym miernikiem działania była oczywiście efektywność proponowanych rozwiązań.

 Te i inne sukcesy zespołowych prac w optymalizacji wysiłku wojennego były tak namacalne i kuszące, że tuż po wojnie w ramach United States Air Force (USAF) utworzono w Santa Monika CA, specjalny instytut badawczy RAND Corporation (Research ANd Development) , który zajmował się całym spektrum badań, studiów i symulacji na potrzeby armii USA a także strategiczne potrzeby rządu, co czyni do tej pory. Ostatnia słynna symulacja podana do wiadomości publicznej, to próba odpowiedzi na pytanie, ile krajów europejskich musi się zaangażować dla odparcia ewentualnej agresji Rosji (styczeń 94).

 Od samego początku badań operacji jako dyscypliny wyróżniały się co najmniej jej trzy istotne cechy różniące od metod poprzednio stosowanych.

1. Podejście całościowe do problemu (systemowe - holistyczne)
2. Zastosowanie modeli matematycznych i symulacji *.
3. Podejście zespołowe (team approach)

 Takie podejście było konieczne dla maksymalizacji efektu zastosowania złożonej techniki wojennej. Okazało się bowiem podczas II wojny światowej – wojny totalnej, że dni podejmowania decyzji strategicznych wysokiego szczebla, przez analogię do poprzednich wojen, lub do gry w szachy, skończyły się bezpowrotnie.
Po wojnie badania operacyjne przeniosły się na stałe do zaawansowanych gałęzi przemysłu, spełniając rolę niezbędnego narzędzia w optymalizacji istniejących i planowanych operacji i procesów technicznych. Bliskie związki tej dziedziny z szeroko pojętym zarządzaniem ( management) nie wymaga tu komentarza. Oficjalnym ukoronowaniem tej dyscypliny było założenie Operations Research Society of America w 1952 r, z prof. P.M. Morse, jako pierwszym przewodniczącym (fizyk matematyczny – akustyk), szefem równoważnego zespołu do optymalizacji wysiłku wojennego  USA.

* Model to uproszczona wersja rzeczywistego systemu w określonym czasie i przestrzeni prowadząca do lepszego zrozumienia rzeczywistości (jedna z definicji). Symulacja to manipulacja modelem ze zmianą skali  czasu i przestrzeni umożliwiającą zrozumienie oddziaływań i zachowania jako całości, co bez tego byłoby niemożliwe.