Czym jest hałas? Jak się przed nim chronić?

Na początek warto zdefiniować pojęcie hałasu. Najprościej rzecz ujmując są to dźwięki , które w danej chwili są niepożądane przez dana osobę. Jest to więc pojęcie dość subiektywne, ponieważ dany dźwięk może być odbierany przez jedną osobę już jako hałas, natomiast innej dźwięk ten może nie przeszkadzać.

Ponieważ nasze życie nieodłącznie jest związane z różnorodnymi źródłami hałasu zatem problem wpływu hałasu na zdrowie ludzie zaczyna odgrywać coraz większą rolę.

Ucho ludzkie przystosowane jest do odbioru fal dźwiękowych o częstotliwości od 16 do 20000 Hz. Ciśnienie akustyczne tych dźwięków musi być zawarte w przedziale od 20 do 10 Pa. Dźwięki o niższych częstotliwościach nazywa się infradźwiękami a te o wyższych ultradźwiękami.

Dolna granica wrażenia słuchowego to próg czułości. I tak czułość ucha ludzkiego na poszczególne dźwięki zależy od częstotliwości tego dźwięku. Największa czułością ucho charakteryzuje się dla częstotliwości z przedziału od 800 do 4000 Hz. Czułość ucha ludzkiego jest duża gdy poziom dźwięku jest niski natomiast zmniejsza się wraz ze wzrostem poziomu dźwięku. Zjawisko to nosi nazwę adaptacji. Stanowi ona jeden z czynników obronnych organizmu ludzkiego w przypadku narażenia na długotrwały hałas.

Nie każdy dźwięk jest hałasem natomiast każdy hałas jest dźwiękiem. Jakie są zatem cechy samego dźwięku? Cechy dźwięku mianowicie można podzielić na obiektywne i subiektywne. Z każdą cechą subiektywną związana jest cecha obiektywna. Obiektywną cechą dźwięku jest jego natężenie. Jest ono równe stosunkowi mocy dźwięku P przechodzącego przez powierzchnię A do tej powierzchni.

Progiem słyszalności nazywa się najniższy poziom natężenia dźwięku, który wywołuje wrażenia słuchowe czyli jest słyszalny.

Najmniejsza wartość natężenia dźwięku, który wywołuje wrażenie słuchowe w uchu ludzkim wynosi 10W/m. Jest to wartość dla częstotliwości 1000 Hz. Natomiast największa wartość natężenia dźwięku wywołującego już odczucie bólowe, ale jeszcze nie uszkadzającego słuchu to około 1 W/ m.

Jednostki mocy i natężenia dźwięku są bardzo niewygodne do stosowania, dlatego wprowadza się nową wielkość czyli tzw. poziom natężenia dźwięku. Opiera się on na skali logarytmicznej.

Jednostką poziomu natężenia dźwięku jest jeden bel. I tak gdy stosunek natężeń dźwięku wynosi 10:1 to poziom natężenia dźwięku wynosi 1 bel. Ponieważ bel jest jednostką zbyt dużą dlatego w praktyce używa się decybeli.

Od natężenia dźwięku oraz od czułości ucha ludzkiego na dźwięki o różnej częstotliwości zależy subiektywna cecha dźwięku zwana głośnością. Wyrażana jest ona w skali fonowej.

Poniżej przedstawiono ile wynosi głośność przykładowych dźwięków w naszym otoczeniu:
- 20 - 30 fonów - szelest liści na wietrze
- 50 fonów - szept
- 70 fonów - poziom głośności na korytarzu w szkole w czasie przerwy
- 90 fonów - poziom głośności na ruchliwej ulicy w godzinach szczytu
- 100 -110 fonów - poziom głośności doświadczany w czasie dyskoteki
- 120 fonów - poziom głośności dźwięku wywołującego ból

To czy dany dźwięk jest szkodliwy i ewentualnie w jakim stopniu zależy od wielu cech tego dźwięku. Ma na to wpływ m.in. widmo tego dźwięku oraz częstotliwość i charakter dźwięku . Dźwięk może bowiem być ciągły lub impulsowy.

Ogólnie rzecz ujmując hałas może mieć wpływ nie tylko na narząd słuchu, ale także na ogólny stan zdrowia człowieka. Może więc wpływać zarówno na stan fizyczny jak i psychiczny.

Biorąc pod uwagę wpływ hałasu na organizm ludzki podzielono go na kilka grup. I tak w zależności od poziomu dźwięku wyróżnia się hałasy:
- poniżej 35 dB
- 35-70 dB
- 70 - 85 dB
- 85-130 dB
-powyżej 130 dB.

Jeśli dany dźwięk należy do grupy pierwszej wówczas nie ma on ujemnego wpływu na zdrowie człowieka. Czasami nawet może mieć korzystny wpływ. Dotyczy to jednak tylko dźwięków wytworzonych przez naturę.

Hałasy z przedziału 35 - 70 dB maja już zdecydowanie ujemny wpływ na organizm ludzki. Powodują zmęczenie, obniżenie czułości narządów zmysłów na bodźce, powodują zaburzenia snu. W przypadku długotrwałej ekspozycji na hałas o poziomie 70 - 85 dB jest przyczyną bólów głowy i zaburzeń nerwowych. Natomiast hałas z przedziału 85 - 130 dB powoduje już zaburzenia wielu układów , m.in. układu krążenia i układu pokarmowego. Narażenie na hałas o poziomie dźwięku przekraczającym 130 dB wywołuje nudności , zaburzenia równowagi oraz zmiany w obrazie krwi. Może być przyczyną chorób organów wewnętrznych człowieka, a nawet spowodować ich zniszczenie poprzez wywoływanie drgań tych narządów.

Wiadomo, że w pierwszej kolejności hałas ma wpływ na narząd słuchu. Okazuje się, że długotrwała ekspozycja na hałas wywołuje zmiany fizjologiczne i patologiczne w obrębie ucha. Dźwięki o dużym natężeniu , które działają przez dłuższy czas powodują, ze dochodzi do zmęczenia a nawet całkowitego zastopowania działania komórek rzęsatych obecnych w narządzie Cortiego. Jeśli dojdzie do ich zaniku narząd Cortiego straci swoja funkcję i będzie miał miejsce nieodwracalny zanik słuchu.

Do zmian fizjologicznych należy wspomniane wcześniej zjawisko maskowania.

W zależności od czasu ekspozycji na hałas długotrwałe skutki jego działania na narząd słuchu mogą być różne. I tak jeśli człowiek ma styczność z hałasem np. w miejscu pracy przez okres około 2-4 lat wtedy po tym czasie dochodzi do niewielkiego ubytku słuchu. Jeżeli natomiast ten okres narażenia jest dłuższy i wynosi od 4 - 10 lat w tym czasie dochodzi do dalszego ubytku słuchu , a jego stopień jest uzależniony od czasu ekspozycji na hałas.

Jeśli natomiast okres narażenia jest dłuższy od 10 lat wtedy dochodzi do ustabilizowania się ubytku słuchu.

Jeśli hałas cechuje się wysokim poziomem to może wystąpić uraz akustyczny. Może on mieć charakter ostry lub przewlekły. Jeśli wystąpi narażenie na hałas impulsowy wtedy zostanie wywołany ostry uraz akustyczny. Dojdzie bowiem do gwałtownego wzrostu ciśnienia akustycznego i mechanizmy obronne ucha będą bezsilne. Wyróżnia się trzy stopnie uszkodzenia słuchu w ostrym urazie akustycznym. I tak jeśli uraz będzie objawiał się tylko szumem i zawrotami głowy, które ustąpią po kilku dniach to będzie to uraz lekki. W przypadku urazu średnio ciężkiego dochodzi już do drobnych uszkodzeń w obrębie błony bębenkowej, a objawy w postaci szumów i upośledzenia słuchu mogą już nie ustąpić. Gdy dojdzie natomiast do ciężkiego urazu akustycznego obserwuje się poważne zmiany w obrębie błony bębenkowej i kosteczek słuchowych. Są one przyczyną upośledzenia słuchu w poważnym stopniu, a czasem nawet głuchoty

Źródłem takich hałasów o charakterze impulsowym są wszelkiego rodzaju wybuchy.

Natomiast przewlekły uraz akustyczny spowodowany jest wieloletnią ekspozycją na hałas. Dotyczy to ludzi mających w pracy kontakt z hałasem. Dlatego taki ubytek słuchu nazywa się głuchotą zawodową.

Podsumowując te rozważania można stwierdzić, że hałas może powodować upośledzenie słuchu na skutek podwyższenia progu słyszalności a także zmiany w obrębie samego narządu słuchu co prowadzi do spadku sprawności słuchu a czasem do głuchoty.

Jak już wcześniej zostało powiedziane można rozpatrywać również pozasłuchowe skutki wpływu hałasu na organizm człowieka. Wynika to z licznych powiązań drogi słuchowej z narządami wewnętrznymi. Dzięki temu bodźce akustyczne mogą wpływać zarówno na pracę narządów wewnętrznych jak i gruczołów dokrewnych. Reakcje wegetatywne zależą oczywiście od poziomu ciśnienia akustycznego. I tak jeśli nie przekracza on 75 dB to nie ma wyraźnych reakcji ze strony narządów tworzących m.in. układ oddechowy, krążenia, pokarmowy. Bodźce akustyczne mogą wpływać także na odruchy motoryczne. Może dochodzić do rozmaitych skurczów mięśni szyi, głowy , oczu a nawet może dochodzić do całkowitej zmiany postawy ciała.

Na skutek oddziaływania hałasu dochodzi do zaburzenia ogólnego metabolizmu. Dochodzi do zaburzeń funkcji rozrodczych a także do spadku odporności.

Jeżeli człowiek narażony jest na hałas o poziomie 120 dB to obserwuje się zmniejszenie prędkości ruchów gałek ocznych. Dochodzi do zawężenia pola widzenia a także do zaburzeń w odbiorze kolorów. Może dojść do oczopląsu. Natomiast hałas o poziomie około 125 dB może być przyczyną zaburzeń równowagi.

Widać więc , że dochodzi do zaburzeń wielu zmysłów , nie tylko zmysłu słuchu. Ostatnio wysunięta została teza, że hałas może być przyczyną również chorób nowotworowych.

Widać więc, że nie można bagatelizować skutków działania hałasu na organizm ludzki. W czasach w jakich przyszło nam żyć człowiek jest narażony na hałas nie tylko w miejscu pracy. Coraz większe znaczenie ma tzw. hałas komunikacyjny czyli wytwarzany przez pojazdy mechaniczne na naszych drogach. Hałas ten można podzielić na hałas zewnętrzny, na który narażone są osoby znajdujące się w sąsiedztwie pojazdu oraz hałas wewnętrzny. Hałas wewnętrzny z kolei stanowi zagrożenie dla użytkowników pojazdów , w tym także dla pasażerów codziennie korzystających z komunikacji miejskiej. Wynika z tego, że hałasu nie da się wyeliminować z życia człowieka. Można jednak starać się w pewnym stopniu go ograniczać oraz zapobiegać negatywnym skutkom jego działania.

System przeciwdziałania niszczeniu środowiska przez hałas obejmuje kilka kierunków. Pierwszy z nich stanowi działalność w zakresie przyrodniczo - medycznym. Obejmuje ona przede wszystkim:
- przeprowadzanie badań w środowisku przyrodniczym i lokalizowanie niekorzystnych zmian w nim zachodzących
- analiza poziomu hałasu w miejscu pracy człowieka oraz w środowisku jego życia
- rejestracja zniszczeń zachodzących pod wpływem hałasu również w obrębie ludzkiego zdrowia i opracowywanie metod regeneracji tych zniszczeń.

Drugi kierunek opiera się na działalności w zakresie gospodarki przestrzennej. Jego zadaniem jest odpowiednie planowanie rozwoju miast, osiedli oraz przemysłu. Przy optymalnym planowaniu bierze się pod uwagę rozmieszczenie źródeł zagrożenia hałasem oraz konieczność lokalizacji stref ochronnych.

Wreszcie trzeci z kierunków to działalność w zakresie badań ekonomicznych i prawnej ochrony środowiska. Działalność ta obejmuje ocenę wartości zasobów przyrody na danym terenie oraz ocenę kosztów ochrony tego środowiska i ustalenie przepisów prawnych dotyczących tej ochrony.

Poza tym w ochronie środowiska i przeciwdziałaniu niekorzystnym skutkom wpływu hałasu ważna jest działalność w zakresie techniki. Rozwój techniki może bowiem przyczynić się do tego, że środowisko otaczające człowieka będzie w dużo lepszym stanie.


autor: I.K
źródło, za zgodą: www.bryk.pl