Historia medycyny sądowej

Kiedy się zaczęło? Mniej więcej w roku 1602, kiedy to Fortunat Fideliusz Palermo wydał dzieło*De relationibus medicorum*. Następna była książka ojca medycyny sądowej Paolo Zacchia -*Questiones medicolegales* (1621).

Jednak tak naprawdę korzenie medycyny sądowej sięgają czasów Mojżesza i Hammurabiego.
Indyjska księga medyczna Suśruta-Samhita datowana na pierwszą połowę I w. p.n.e. zawiera pierwszy znany opis przeprowadzania sekcji anatomicznej na zwłokach. Należało w tym celu użyć ciała w nienaruszonym stanie, w miarę możliwości osoby młodej, która nie zmarła z powodu zatrucia lub ciężkiej choroby. Ciało owinąć w łyko, trawę lub konopie, umieścić w klatce (ochrona przed zwierzętami) i zanurzyć w rzece na siedem dni. Po tym czasie ciało wyjść i szczotką sporządzoną z korzeni i trawy, włosia lub bambusa zdejmować kolejne warstwy. Na podstawie takich badań anatomicznych Czaraka-Samhita wymienia 300 kości, 500 mięśni, 210 stawów i 70 "kanałów?, czyli naczyń krwionośnych znajdujących się w ciele ludzkim. Pierwszą zachowaną wzmianką o przeprowadzeniu sekcji 'sądowej' jest opis oględzin zwłok Juliusza Gajusza Cezara (44 r. p.n.e.)

W antycznym Rzymie ok. 600 roku przed naszą erą otwarcie ciała po śmierci (zwane pó?niej cesarskim cięciem) przeprowadzano jedynie na ciałach kobiet zmarłych podczas porodu, by uratować dziecko. W 449 roku pne (Lex Duodecim Tabularum) przepisy prawne wymagały dochodzenia w przypadku morderstwa. Pojawili się wyspecjalizowani eksperci, którzy zajmowali się orzekaniem przyczyny śmierci. Pierwszą opisaną sekcją zwłok była autopsja Juliusza Cezara. Po morderstwie dokonanym na stopniach senatu ciało Princepsa przez 2-3 godziny leżało porzucone, zanim zostało przeniesione do domu. Z przeprowadzonej przez lekarza, zwanego Antistius, sekcji wynika, że spiskowcy zaatakowali od frontu i zadali 23 rany kłute. Jednak tylko jedna, zadana między drugie a trzecie żebro, była śmiertelna. Po upadku Cezar otrzymał jeszcze cios w twarz - taka deformacja jest typowym sposobem postępowania współczesnych organizacji przestępczych na Sycylii. Ilość ran i sposób ich zadawania świadczy o tym, że sprawców było najwyżej 11, a najprawdopodobniej 5. Wynika to z eksperymentu przeprowadzonego przez Luciano Garofano, dowódcę centrum dochodzeniowego karabinierów w Parmie. Następną sekcję przeprowadzono dopiero w 1410 roku na papiezu Aleksandrze V, by stwierdzić, czy został otruty przez swojego następcę - Jana XXIII Antypapieża.

W Chinach w roku 1248 powstał pięcioksiąg poświecony wiedzy sądowo-lekarskiej -Hsi Yuan Lu-zawierał on informacje o badaniu zmarłych, rodzajach ran w zależności od użytej broni oraz różnicach objawów w przypadku utopienia i uduszenia. W roku 1507 powstaje Bamberski Kodeks Spraw Gardłowych Constitutio Bambergensis Criminalis, w którym znalazło się zarządzenie dotyczące zasięgania opinii lekarskiej w przypadku zabójstwa dziecka lub uszkodzenia ciała. Kolejną pozycją był Constitutio Criminalis Carolina Kodeks Cesarza Karola V. W nim napotykamy opis funkcji lekarza, która w tamtych czasach ograniczała się jedynie do badania ran, a przede wszystkim do orzeczenia, czy oskarżony zniesie tortury. Pierwszym naukowcem, który przeprowadzał sekcje i na ich podstawie wniósł do medycyny sądowej rzetelną wiedzę o wnętrzu człowieka był Andreas Versalius żyjący w pierwszej połowie XVI wieku. Opisał on m.in. płuco gwałtownie uduszonych dzieci.

Kolejnym przecierającym szlaki nowej nauce był Paolo Zacchia. Zajmował się badaniem różnic w rodzaju ran, objawami śmierci przez uduszenie i zadławienie, odróżnianiem samobójstwa od morderstwa, a także wnioskowaniem o tym, czy dziecko przyszło na świat martwe, czy też żywe i zmarło dopiero po narodzeniu. Już w roku 1663 Thomas Barthalin zaczął zastanawiać się, czy powietrze w płucach nieżywego noworodka ma znaczenie przy określaniu czasu zgonu. Jednak dopiero 20 lat później doktor Shreyer przeprowadził pierwszą próbę wodną płucną.

W latach 1640 i 1687 dwaj niemieccy lekarze - Michaelis i Bohn rozpoczęli w Lipsku wykłady o rodzajach śmierci gwałtownej i o śmierci pozornej. Nieco później Francuz Fodere publikuje w Strasburgu obszerne dzieło Rozprawa o medycynie sądowej i higienie społecznej. Równocześnie w Wiedniu Jean Pierre Frank wydaje System całkowitej policji medycznej. Prace te opierały się głównie na problemie zagęszczenia ludności, częstych wybuchach epidemii i sposobach walki z nimi. W XVII wieku Holender Leuwenhoeh zaczyna używać mikroskopu w badaniach mięśni. Do powszechnego użytku wchodzi jednak dopiero w XIX w. Pod koniec wieku XVII Morgagni przeprowadza sekcję i porównuje zmiany jakie zachodzą w poszczególnych narządach na skutek chorób - tak narodziła się patologia. Na przełomie XVIII i XIX wieku w Niemczech i Austro-Węgrzech rozwinęła się instytucja medycyny urzędowej (policyjnej) mająca wydawać opinie dla sądów w przypadkach kryminalnych.

Kodeks Napoleoński z roku 1808 zniósł tortury, a równocześnie otworzył drogę medycynie sądowej i zapewnił jej poczesne miejsce w sądownictwie. W 1857 powstaje Podręcznik medycyny sądowej Jana Ludwika Caspera. Ale nawet wtedy medycyna sądowa nie jest jeszcze uważana za naukę odrębną, ale za gorszą, drugorzędną, skażoną poprzez kontakt z najciemniejszą stroną życia. Jej wojownikami są , poza wspomnianym już Ludwikiem Casperem, także Mateusz Orfila (ojciec toksykologii) oraz Maria Wilhelm Deverie. Ówcześni anatomopatolodzy nie cierpieli na nadmiar zwłok. Nie wystarczały im ciała ludzi zmarłych w szpitalach, wywalczyli więc sobie prawo do zwłok ofiar zbrodni. Anatomopatolodzy sądowi, w przeciwieństwie do ich 'zwykłych' kolegów, jako miejsce pracy otrzymywali nierzadko stare, ciemne, cuchnące i pokryte grzybem piwnice.W takich warunkach powstały dzieła o nieopisanej wręcz wartości dla medycyny sądowej: w roku 1835 Deverie'go Teoretyczna i praktyczna medycyna sądowa i w roku 1850 Caspera Sądowa obdukcja zwłok.

Może nie od razu otwarły one na oścież drzwi nowej gałęzi wiedzy, ale zasiały ziarno na podatnym gruncie, które po latach miało przynieść ogromne plony.