mechanoskopia

Mechanoskopia stanowi dział kryminalistyki zajmujący się badaniem śladów oddziaływania jednej rzeczy (narzędzia) na inną oraz tejże rzeczy i śladu jaki pozostawiła. Mecanos to po grecku "narzędzie". Nie chodzi tu jednak tylko o narzędzie rozumiane jako wytwór rąk ludzkich, ale o każdą rzecz, która jako narzędzie została użyta (kamień, gałąź).

Ślady narzędzi występują przede wszystkim jako zmiany w zewnętrznej geometrii ciał stałych oraz następstwa tych zmian. Ślady te ze względu na mechanizm ich powstawania dzielimy na dwie grupy:

- grupa pierwsza - ślady odkształceń podłoża powstałe w miejscu bezpośredniego kontaktu z określonym ciałem stałym. Tu mamy ślady statyczne - zagłębianie w podłoże i ślady dynamiczne - "rysowanie" podłoża.
- grupa druga - ślady mechanicznych odkształceń podłoża w wyniku działania wypadkowej dwóch lub więcej sił

Najczęściej ślady są na tyle widoczne, że nie potrzeba ich ujawniać. Ślady zabezpieczamy pod względem techniczno-kryminalistycznym (tak by nie zmieniły się ich cechy charakterystyczne, indywidualne i ich stan) oraz pod względem formalno-procesowym (opis, fotografia, metryczki).

Cechy grupowe, to cechy powstające w trakcie produkcji, na przykład wada formy odlewniczej pozostawiająca ślad na wszystkich wytworzonych narzędziach. Cechy indywidualne są cechami niepowtarzalnymi, charakterystycznymi dla danego egzemplarza narzędzia i powstają: - w toku produkcji
- w toku używania
- w toku napraw, regeneracji lub renowacji
Bardzo istotna jest mikrostruktura narzędzia, która podczas użycia ulega zniekształceniu, co pozwala na jego identyfikację.





Narzędzia tnące

Jednoostrzowe, kórych brzeszczot działa na podłoże powodując jego rozcięcie. Obie powierzchnie noszą ślady otarć i mają kształt klina.
Dwuostrzowe działają na powierzchnię z dwu stron i na obu widać ślady otarć. Te narzędzia mogą być przecinające, gdy ostrza przemieszczają się w jednej płaszczyźnie, a także ścinające, w których ostrza przesuwają się równolegle.
Krajaki do szkła
Skrawające usuwają część powierzchni materiału zostawiając ślad skrawania.



Narzędzia dwu i wieloszczękowe

To takie narzędzia, które składają się ze szczęk ruchomych lub nieruchomych i służą do obracania, zgniatania, zaciskania przedmiotów. Efektem ich działania są ześlizgi i wgniecenia na dwóch powierzchniach.





Narzędzia tępe i tępokrawędziaste, przedmioty i płaszczyzny stałe

Narzędzie tępe pozostawia taki ślad, który nie jest ograniczony żadną krawędzią.
Tępokrawędziaste natomiast tworzy ślad, który jest ograniczony co najmniej jedną krawędzią.
Ślady powstają w postaci wgnieceń i ześlizgów, brak na nich odwzorowania cech grupowych.



Zabezpieczanie:

Ślady narzędzi najlepiej zabezpieczać wraz z podłożem, na którym zostały ujawnione. Jeśli jednak jest to niemożliwe, wtedy wycina się ślad (z odpowiednim marginesem) albo dokonuje odwzorowania. Przedmiot lub podłoże ze śladem przed zapakowaniem owija się i unieruchamia, by nie dopuścić do uszkodzeń mechanicznych mogących spowodować zmiany. Jeśli przedmiot jest metalowy należy go zabezpieczyć przed działaniem korozji np. smarując wazeliną. Przedmioty drewniany, jeśli są wilgotne, trzeba wysuszyć w temperaturze pokojowej.

Badania indywidualne:
- wykonanie narzędziem porównawczym śladów próbnych w materiale o podobnych właściwościach, w celu porównania
- porównanie mikroskopowe
- ustalenie zgodności lub odmienności cech indywidualnych

Szyby

Na to, jaki ślad powstanie na szybie ma wpływ zarówno rodzaj użytego narzędzia i rodzaj szyby, a także siła i kierunek uderzenia.
Żeby ustalić, z której strony padło uderzenie należy przyjrzeć się:

pęknięciom promienistym - które rozchodzą się od miejsca uderzenia względnie prostymi liniami i których obecność, a brak innych pęknięć świadczy o małej sile uderzenia
pęknięciom koncentrycznym - które ułożone są w postaci kręgów dookoła miejsca uderzenia, łącząc się z promienistymi
otworowi - przyjmuje on kształt stożka, a miejsce uderzenia wyznacza jego węższy koniec
falom - powstającym na bocznych powierzchniach fragmentów szyb, które są szersze od strony uderzenia.



Przedmioty rozdzielone

Części przedmiotów zabezpieczone na miejscu zdarzenia można porównać z materiałem porównawczym "na całość" biorąc pod uwagę zarówno cechy grupowe, jak i indywidualne, czyli mikro i makronierówności powierzchni, a także przebieg krawędzi rozdzielenia.