Fantastyka książki: Astronauci

Autor     Stanisław Lem
Kraj wydania     Polska
Język     polski
Data pierwszego wydania     1951
Wydawca     Czytelnik
Typ utworu     Powieść fantastyczno-naukowa

Astronauci – powieść Stanisława Lema wydana po raz pierwszy w 1951 roku, poruszająca popularne w literaturze science-fiction tematy: zagrożenia ludzkości przez obce cywilizacje, podróży międzyplanetarnych, prób kontaktu z "obcymi". Silnie zabarwiona elementami komunistycznej propagandy i socrealizmu.

W 1960 roku powstał na podstawie Astronautów, przy współpracy wytwórni z Polski i NRD, film pod tytułem Milcząca gwiazda (Der Schweigende Stern). Reżyserem był Kurt Maetzig. Film (po głębokich ingerencjach zmieniających wydźwięk ideologiczny) był wyświetlany także w USA.

Akcja powieści dzieje się w przyszłości – na początku XXI wieku. Drugi rozdział dotyczący głównego wątku zaczyna się w 2003 roku. "Po upadku ostatniego państwa kapitalistycznego" ludzkość pozbywszy się problemu wojen, głodu i ubóstwa, zaczyna zmieniać środowisko naturalne na wielką skalę (nawodnienie Sahary, elektrownie w cieśninie gibraltarskiej, rozpoczęcie budowy "sztucznych słońc" topiących czapy lodowe na biegunach – wątki te przypominają niezrealizowane wielkie projekty b. ZSRR takie jak "Pieriebrostka" - zmiana biegu rzek azjatyckich). Podczas prac na Syberii przygotowujących budowę struktur mających utrzymywać w powietrzu "sztuczne słońca" odnaleziony zostaje pojemnik pochodzenia pozaziemskiego wypełniony zwojami namagnesowanego niegdyś drutu. Naukowcy badający obiekt odgadują, że drut ów był nośnikiem informacji i przy pomocy lampowych komputerów odczytują zawartą w niej treść. Okazuje się, że pojemnik został wystrzelony w celu uchronienia przed zniszczeniem ze zrobotyzowanego, bezzałogowego statku, wysłanego przez cywilizację z Wenus. Statek ten wskutek awarii napędu jądrowego uległ katastrofie nad Tajgą, opisywanej później jako katastrofa tunguska (pisarz wplata tu swój wątek fantastyczny w tło wydarzeń autentycznych). Jedna z zapisanych na zwojach sekwencji zostaje zinterpretowana jako plan inwazji na Ziemię poprzedzonej całkowitym zniszczeniem tutejszego życia. W podróż kosmiczną na Wenus zostaje wysłany, przeznaczony pierwotnie do innych celów statek "Kosmokrator".

Osiągnąwszy Wenus, tytułowi astronauci stwierdzają warunki całkowicie uniemożliwiające istnienie życia w ziemskiej postaci. Metodycznie badając otoczenie miejsca lądowania, odkrywają gigantyczne struktury pozostawione przez wysoce zaawansowaną cywilizację. Nigdzie jednak nie napotykają jej twórców; znalezione przez głównego bohatera, pilota zwiadowczego rakietoplanu "metalowe mrówki" okazują się być tylko nośnikiem informacji, natomiast podziemna rzeka naładowanej elektrycznie plazmy – źródłem energii dla gigantycznych urządzeń. Znając podstawy magnetycznego kodu używanego przez mieszkańców Wenus astronauci odczytują treści zapisane w pamięci zebranych "mrówek" i dowiadują się o losach mieszkańców planety.

Wenus okazuje się planetą wymarłą. Tamtejsza cywilizacja, podzielona na zwalczające się odłamy i rasy doprowadziła do własnej zagłady. Statek, który eksplodował nad Syberią został wysłany w ostatniej fazie wojny przez ugrupowanie, które uzyskało militarną przewagę i miało nadzieję na ostateczny triumf. W geście rozpaczy jedna z pokonanych stron użyła jednak przygotowanych przeciw Ziemi generatorów promieniowania, unicestwiając i siebie i niedoszłych zwycięzców. Powieść kończy się komentarzem jednego z bohaterów, obwiniającym kapitalizm o istnienie wojen.