Fantastyka pisarze: Janusz Andrzej Zajdel - o autorze

Zdjęcie z archiwum Śląskiego Klubu Fantastyki

Życiorys

Ukończył fizykę na Uniwersytecie Warszawskim i przez wiele lat pracował w Centralnym Laboratorium Ochrony Radiologicznej, gdzie na początku lat 80. był współzałożycielem komisji zakładowej NSZZ Solidarność.

Specjalista w zakresie fizyki jądra atomowego. Autor artykułów, broszur, skryptów i książek popularnonaukowych.

Twórczość

Jako autor fantastyki debiutował na łamach czasopisma "Młody Technik" opowiadaniem Tau Wieloryba. Opublikował ponad 50 opowiadań w różnych czasopismach. Jego początkowe utwory były wierne klasycznej konwencji science-fiction. Opisywał w nich kontakty z obcymi cywilizacjami, loty kosmiczne, dziwne wynalazki. Głównym jego osiągnięciem była jednak seria powieści socjologiczno-politycznych, z których pierwszą był wydany w roku 1980 Cylinder van Troffa. Zajdel przedstawiał w nich i badał społeczeństwa totalitarne, ograniczone, kontrolowane.

Faktycznie twórczość powieściowa Zajdla to utwory o charakterze dystopii, dowodzące niemożliwości stworzenia społeczności doskonałej przez narzucone odgórnie reguły. Bez trudu można doszukać się też odnośników do współczesnej mu rzeczywistości, co pozwala nawet uznać je za powieści polityczne w fantastycznym kamuflażu. Najpopularniejsza chyba z jego powieści – Limes inferior ukazuje Ziemię, której obca cywilizacja narzuciła "jedyny słuszny" system i która jest pod stałym nadzorem "Wielkiego Brata". W sposób jednoznaczny odwoływał się do antyutopii, np. Orwella – jeden z bohaterów Paradyzji nosi pseudonim Orley Huxwell (anagram: Orwell + Huxley, klasycy antyutopii).

Działalność Zajdla stanowiła inspirację dla wielu fantastów młodszych generacji i zrodziła cały nurt fantastyki socjologicznej w Polsce (np. Maciej Parowski, Marek Oramus, Andrzej Krzepkowski). Jego utwory przekładane były na białoruski, bułgarski, czeski, esperanto, fiński, niemiecki, rosyjski, słoweński i węgierski. Był działaczem międzynarodowego fandomu science fiction i członkiem World SF.


Nagrody i wyróżnienia

W roku 1973 dostał odznakę Magnum Trophaeum za wieloletnią współpracę z Młodym Technikiem. W roku 1980 został laureatem nagrody Ministra Kultury i Sztuki za powieść Cylinder van Troffa. W roku 1984 otrzymał Złotą Sepulkę za Wyjście z cienia.

Zajdel zmarł w roku 1985 na raka płuc i pośmiertnie otrzymał Nagrodę Fandomu Polskiego za powieść Paradyzja. Nagroda ta od 1986 roku nazwana została jego imieniem. Wręcza ją tradycyjnie Jadwiga Zajdel, wdowa po pisarzu.


Bibliografia

Zbiory opowiadań
    * Jad mantezji (Nasza Księgarnia 1965)
    * Przejście przez lustro (Iskry 1975)
    * Iluzyt (Nasza Księgarnia 1976)
    * Feniks (Nasza Księgarnia 1981)
    * Ogon diabła (KAW 1982)

Wydane pośmiertnie:
    * Dokąd jedzie ten tramwaj? (KiW 1988)
    * Wyższe racje (Wydawnictwo Poznańskie 1988)
    * List pożegnalny (zawiera m.in. konspekty niedokończonych powieści) (Alfa 1989)

Opowiadania wydane w antologiach
    * Chrzest bojowy (1986) - po raz pierwszy opublikowane w antologii pt. Przepowiednia, t. 6 Polskiej noweli fantastycznej.

Powieści
    * Lalande 21185 (Nasza Księgarnia 1966)
    * Prawo do powrotu (Nasza Księgarnia 1975)
    * Cylinder van Troffa (Czytelnik 1980)
    * Limes inferior (Iskry 1982)
    * Wyjście z cienia (Czytelnik 1983)
    * Cała prawda o planecie Ksi (KAW 1983)
    * Paradyzja (Iskry 1984).

Inne
    * Izotopy promieniotwórcze (IW CRZZ 1973)
    * Wybrane zagadnienia z fizyki jądrowej (współaut. Bożena Gostkowska, Ośrodek Informacji o Energii Jądrowej, 1975)
    * Promieniowanie jonizujące (PAN, NOT 1976)
    * Ogólne zasady ochrony przed promieniowaniem jonizującym (współaut. Tadeusz Majle, PZWL 1976)
    * Bezpieczeństwo i higiena pracy przy użytkowaniu promieniowania jonizującego (Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich 1975)