Wpływ azotu na jakość plonów – praktyczne aspekty nawożenia

Azot to bezsprzecznie najważniejszy składnik odżywczy roślin. Właściwy poziom tego makroelementu w glebie determinuje oczekiwany wzrost upraw, mając bezpośredni wpływ zarówno na wielkość, jak i jakość plonów. Praktycznym aspektom nawożenia azotem bliżej przyglądamy się w naszym artykule.

Rola azotu w uprawie roślin

Nawożenie azotem stanowi podstawowy zabieg agrotechniczny, bez którego nie sposób wyobrazić sobie funkcjonowania współczesnego rolnictwa. Ma on na celu zwiększenie efektywności produkcji rolnej, przy jednoczesnym zachowaniu relatywnie niskich cen żywności dla konsumentów.

Prawidłowo zaplanowane i przeprowadzone azotowanie upraw nie musi przy tym stanowić zagrożenia dla środowiska, o ile rolnik stosuje się m.in. do terminów nawożenia oraz poprzedza aplikację przeprowadzeniem szczegółowej analizy właściwości fizykochemicznych gleby.

Azot to absolutnie kluczowy makroelement, uczestniczący w podstawowych procesach życiowych roślin (nie tylko uprawnych), jak:

• budowa aminokwasów i białek, a tym samym tworzenie tkanek,
• wzrost pędów i liści,
• produkcja chlorofilu oraz
• rozwój systemu korzeniowego, co warunkuje efektywne pobieranie składników odżywczych z gleby.

Niedobory azotu są powszechnym problemem, z jakim muszą się zmierzyć rolnicy. Objawia się to zahamowaniem wzrostu, brakiem zielonego wybarwienia roślin, żółknięciem liści, a docelowo wyraźnym obniżeniem jakości plonów (m.in. zmniejszona zawartość białka, pogorszenie smaku owoców czy warzyw).

Azot a jakość plonów

Uzupełnienie niedoborów azotu to podstawa stworzenia roślinom optymalnych warunków wzrostu. Ma to proste przełożenie na jakość plonów. Właściwe dawkowanie azotu przyczynia się do zwiększenia zawartości białka w ziarnie zbóż (co jest szczególnie ważne w przypadku pszenicy konsumpcyjnej), poprawia strukturę bulw i korzeni w ziemniakach i burakach, poprawia walory smakowe owoców i warzyw oraz zwiększa masę liści w roślinach pastewnych i zielonych, takich jak kukurydza czy lucerna.

Porada eksperta

Tak korzystne działanie azotu nie oznacza natomiast, że można nawozić nim rośliny bez żadnej kontroli. Nadmiar azotu również jest szkodliwy, prowadząc do nadmiernego rozrostu wegetatywnego kosztem owocowania, gorszego wyrównania plonów, opóźnienia dojrzewania, większej podatności roślin na choroby i wyleganie, jak i do przekroczenia dopuszczalnych poziomów azotanów w warzywach liściowych (takich jak szpinak czy sałata).

Odpowiedzialne nawożenie azotem

Podstawowa zasada, jaką musi się kierować każdy rolnik, brzmi: nawożenie dostosowujemy do właściwości gleby oraz rzeczywistego zapotrzebowania roślin na N. Zawsze warto zacząć od analizy składu gleby, która może wykazać, że zamiast typowego nawozu azotowego (jak saletra amonowa, siarczan amonu czy mocznik), lepszym wyborem będzie zastosowanie np. nawozu wieloskładnikowego NPK.

Wybierając rodzaj nawozu azotowego należy pamiętać, że formy saletrzane (jak saletra amonowa) działają szybko, formy amonowe (jak siarczan amonu) wolniej, natomiast amidowe (mocznik) – z opóźnieniem.

Bardzo ważne jest przestrzeganie zalecanych dawek azotu, którego nadmiar w glebie nie tylko obniża jakość plonów, ale także stanowi bezpośrednie zagrożenie dla środowiska, prowadząc do eutrofizacji wód i emisji gazów cieplarnianych.

Nawozy azotowe są wielkim wsparcie dla rolnika, z którego trzeba jednak korzystać w sposób odpowiedzialny. W tym przypadku zasada: „im więcej, tym lepiej” ustępuje innej: „co za dużo, to niezdrowo”.