Miniony tydzień w nauce i edukacji stał pod znakiem globalnych debat o jakości informacji i dostępie do wiedzy, nowych instrumentów finansowania badań, aktualizacji polityk zdrowia publicznego oraz świeżych odkryć astronomicznych. Od Cartageny, przez Brukselę i Paryż, po kampusy uniwersyteckie – widzieliśmy, jak systemy wiedzy próbują odzyskać sprawczość w epoce algorytmów, a jednocześnie jak konkretne programy i konkursy przekładają się na laboratoria, klasy szkolne i lokalne społeczności. Poniżej zebraliśmy najważniejsze wydarzenia tygodnia z naciskiem na ich znaczenie dla uczniów, studentów, nauczycieli, badaczy i decydentów.
23–24 października w Cartagenie (Kolumbia) odbyła się konferencja centralna Global Media and Information Literacy Week – flagowego tygodnia UNESCO poświęconego kompetencjom medialnym i informacyjnym, obchodzonego co roku między 24 a 31 października. Tegoroczne hasło „Minds Over AI – MIL in Digital Spaces” dobrze uchwyciło napięcie epoki: z jednej strony rosnący wpływ modeli generatywnych na obieg treści (od edukacji po kampanie polityczne), z drugiej – pilną potrzebę przywrócenia podmiotowości użytkownikom – uczniom, rodzicom, nauczycielom, seniorom. W Cartagenie mówiono więc nie o „ucieczce od technologii”, ale o projektowaniu zasad współistnienia: od standardów przejrzystości i bezpieczeństwa ucznia, przez inkluzywną kuratelę platform, po mapy kompetencji nauczyciela, który łączy krytyczne myślenie z praktyczną obsługą narzędzi. Konferencja, organizowana przez UNESCO we współpracy z rządem Kolumbii, miała charakter hybrydowy – równolegle toczyły się sesje w sieci, a instytucje w różnych państwach organizowały własne wydarzenia satelickie. W wymiarze praktycznym to tydzień, w którym szkoły, biblioteki i uczelnie uruchamiają odświeżone scenariusze lekcji o dezinformacji, prawach ucznia w środowisku cyfrowym, pracy z materiałami audiowizualnymi i źródłami AI. Ważny jest też wątek polityk: zapowiedziano nowe materiały wyjaśniające relacje MIL z ochroną danych, mową nienawiści i bezpieczeństwem informacyjnym społeczności lokalnych. Cartagena była więc mniej „festiwalem haseł”, a bardziej warsztatem wdrożeń: z diagnozą ryzyk (np. automatyzacja rekomendacji pogłębiająca bańki informacyjne) i propozycją kurikularnych rozwiązań, które szkoły i ministerstwa mogą przyjmować bez czekania na wieloletnie reformy. Dla Polski – gdzie samorządy i NGO od lat rozwijają edukację medialną w bibliotekach i domach kultury – to dobry moment na synchronizację treści i wskaźników z globalnymi ramami MIL, tak by łatwiej oceniać efekty pracy i sięgać po fundusze.
20–26 października uczelnie, biblioteki i ośrodki badawcze na całym świecie obchodziły International Open Access Week pod hasłem „Who Owns Our Knowledge?”. Tydzień OA to co roku praktyczny sprawdzian kondycji ruchu otwartej nauki: ile instytucji realnie zmienia polityki, ile tytułów przechodzi na modele otwarte, jak działają transformacyjne umowy z wydawcami i czy autorzy rozumieją swoje prawa. W tym roku mocniej niż dotąd wybrzmiał wątek „sprawczości społeczności” – nie tylko prawa do czytania, lecz także prawo do tworzenia, utrzymywania i kontrolowania infrastruktury wiedzy (repozytoria, preprinty, dane badawcze). Biblioteki i koalicje (m.in. EIFL, SPARC) prowadziły przez cały tydzień webinary i panele, na których porównywano modele finansowania (APC, subskrypcje konsorcyjne, modele Diamond OA), dyskutowano o „cichej inflacji” kosztów publikowania i o nierównościach między dyscyplinami. Obok ujęcia globalnego pojawiały się bardzo konkretne pytania autorów i doktorantów: jak rozumieć prawa autorskie przy publikacji rozdziałów monografii, jak bezpiecznie udostępniać dane wrażliwe, co oznacza „otwartość” dla kodu i materiałów dydaktycznych. Praktyka tygodnia pokazała też, że OA to nie spór z księgarniami: biblioteki uczą odróżniać otwarte książki akademickie od literatury rozrywkowej i projektują usługi tak, by nie kanibalizować lokalnych rynków kultury. Na wielu kampusach towarzyszące OA Week konsultacje z naukowcami dały wgląd w „punkty bólu”: złożone licencje, brak czasu na deponowanie i obawy przed odrzuceniem przez prestiżowe tytuły. Dlatego obok świętowania – praca domowa: proste instrukcje, klasyfikacja wersji (preprint, postprint, wersja wydawnicza), wsparcie redakcyjne w repozytoriach i lepsza komunikacja o korzyściach (cytowalność, przejrzystość, reużycie materiałów w dydaktyce).
22 października amerykańskie CDC opublikowało zaktualizowane statystyki dotyczące zachorowań na odrę w 2025 r., utrzymując cotygodniowy rytm komunikatów. W tym samym tygodniu Departament Zdrowia Karoliny Południowej poinformował, że od 9 lipca do 24 października potwierdzono w regionie Upstate łącznie 25 przypadków, wszystkie u osób nieszczepionych; ognisko związano z placówkami o niskim poziomie szczepień uczniów. Jednocześnie serwis CIDRAP raportował, że liczba przypadków w USA przekroczyła 1600. Z perspektywy edukacji to nie jest wyłącznie „sprawa medyczna” – to logistyczny test dla szkół: przegląd dokumentacji szczepień, procedury wyłączeń z zajęć, komunikacja z rodzicami, organizacja nauki dla nieobecnych i ochrona personelu. W tle toczy się policyjny spór o kształt kalendarza szczepień (w USA w październiku głośna była dyskusja o rozdzieleniu preparatów MMR i MMRV) oraz o rolę władz stanowych i powiatowych w egzekwowaniu wymogów. Dla środowisk oświatowych ważna jest powtarzalna lekcja: transparentna, prosta informacja (co, kiedy, dlaczego), zrozumiały język (mniej żargonu epidemiologicznego), szybkie ścieżki konsultacji dla rodziców i gotowe scenariusze zajęć o zdrowiu publicznym. Odrę łatwo lekceważyć jako „chorobę z przeszłości”, ale właśnie szkoły – ze swoją gęstą siecią kontaktów – są idealnym miejscem wzmacniania odporności populacyjnej poprzez edukację, nie tylko dokumenty. Dla decydentów w Europie i w Polsce to memento: spadek wyszczepialności i rosnące wpływy dezinformacji mogą w krótkim czasie przełożyć się na realne absencje, przerwy w nauce i koszty interwencji.
21 października Komisja Europejska uruchomiła konsultacje publiczne i wezwanie do zgłaszania dowodów w sprawie przyszłej ustawy o materiałach zaawansowanych (Advanced Materials Act), której projekt ma zostać przedstawiony w 2026 r. Ten pozornie „techniczny” krok ma duże znaczenie dla ekosystemu wiedzy: materiały funkcjonalne i inteligentne (od półprzewodników po kompozyty dla energetyki i medycyny) to dziś wąskie gardło konkurencyjności i bezpieczeństwa technologicznego. Konsultacje zaproszą nie tylko instytuty i firmy, ale też uczelnie i szkoły branżowe, bo bez skoordynowanych programów kształcenia (laboratoria, infrastruktura, praktyki w przemyśle) nie da się szybko rozwinąć podaży kompetencji. Z perspektywy uczelni to okazja, by włączyć się w redagowanie standardów, argumentować za wsparciem aparatury dydaktycznej i proponować moduły łączące nauki materiałowe z AI/robotyką i oceną cyklu życia. Dla liceów i techników to impuls do rozwijania pracowni i konkursów, które zachęcą młodzież do kształcenia w STEM. W praktyce „ustawa o materiałach” może stać się klamrą spinającą finansowanie (Horizon, fundusze spójności), zamówienia publiczne (green public procurement), certyfikację i edukację, co zwiększa szanse na szybkie wdrożenia i budowę łańcuchów dostaw w UE. Tydzień konsultacyjny pokazał, że Bruksela chce słyszeć także mniejsze ekosystemy – uczelnie regionalne, klastry MŚP – by uniknąć koncentracji wsparcia wyłącznie w kilku „superregionach” badań.
Europejska Agencja Programu Kosmicznego (EUSPA) ogłosiła otwarcie czwartego konkursu Horyzontu Europe dla sektora downstream (aplikacje oparte na danych i usługach kosmicznych). Skala budżetu – 15 mln euro – nie jest rekordowa, ale dla zespołów akademicko-przemysłowych to realna dźwignia, by przejść od prototypu do pilotażu: rolnictwo precyzyjne, monitorowanie infrastruktury krytycznej, bezpieczeństwo nawigacji, obserwacje środowiskowe. Najważniejsze jest to, że środki są projektowane „blisko użytkownika końcowego”: premiowana bywa współpraca z miastami, służbami i firmami, które od początku definiują problem. W praktyce zwiększa to szanse, że projekt nie zakończy się raportem, lecz wdrożeniem. Dla uczelni oznacza to także szanse dydaktyczne: studenci mogą brać udział w pełnym cyklu innowacji – od pracy nad algorytmem, przez testy terenowe, po weryfikację biznesową. Dobrą praktyką zakładów dydaktycznych jest włączanie modułów „product thinking” i etyki danych, tak by młodzi inżynierowie rozumieli ryzyka (np. błędy modeli na obszarach niedoreprezentowanych) i odpowiedzialność aplikacji (np. w rolnictwie czy ratownictwie). Konkurs wpisuje się w szerszą strategię UE: nie tylko budować systemy kosmiczne, ale też tworzyć popyt i kompetencje do ich użycia w gospodarce oraz administracji publicznej.
20 października w Astrophysical Journal Letters ukazała się praca zespołu kierowanego przez badaczkę NASA/UMD, która – korzystając z instrumentu MIRI Teleskopu Webba – zidentyfikowała pięć różnych związków węglowych w lodach obiektu w Wielkim Obłoku Magellana. Odkrycie nie jest sensacją „z okładki tabloidu”, ale ma długie konsekwencje: to lepsze zrozumienie chemii przedgwiazdowej i potencjalnych ścieżek, którymi proste związki organiczne trafiają do młodych układów planetarnych. Dla szkół i popularyzatorów to wymarzony temat: łączy fizykę, chemię, narzędzia obróbki danych i pracę z prawdziwymi archiwami obserwacyjnymi. Co więcej, Week 20–26 października w harmonogramie JWST to aktywne okno obserwacyjne (Cycle 4), więc łatwo „zahaczyć” uczniów o aktualność misji. Jeśli dołożyć dostępność materiałów edukacyjnych instytutów (STScI, ESA/Webb), otrzymujemy gotowy moduł dla kół naukowych: od wizualizacji widm po dyskusję o ograniczeniach analizy i roli recenzji naukowej. Odkrycia Webba odświeżają także rozmowę o otwartych danych: wiele zespołów udostępnia pipeline’y analityczne, co pozwala zaawansowanym licealistom na reprodukcję prostych fragmentów analiz. Takie „dotykanie nauki” buduje kompetencje wykraczające poza astronomię: krytyczną pracę ze źródłem, myślenie probabilistyczne i pokorę wobec niepewności pomiaru – rzadkie, a bezcenne zasoby w dzisiejszym infoświecie.
Serwis SpacePolicyOnline opublikował listę wydarzeń w polityce kosmicznej na tydzień 19–25 października: posiedzenia Senatu, briefingi agencji, seminaria branżowe. Dla nauki i edukacji to nie „odległy Waszyngton”, lecz miejsce, gdzie zapadają decyzje o finansowaniu misji, grantów technologicznych i programów stażowych dla studentów. Przeszłe miesiące przyniosły napięcia budżetowe w USA, a Europa równolegle próbuje wykorzystać okazję, by przyciągać naukowców i firmy. W takim kontekście śledzenie tygodniowych agend ma sens także w Polsce: uczelnie i firmy współpracujące z partnerami amerykańskimi muszą wiedzieć, które konkursy i kontrakty są stabilne, a które mogą zostać opóźnione. Polityka kosmiczna to także bezpieczeństwo danych satelitarnych, standardy SSA/SST i regulacje dla konstelacji – obszary, które w najbliższych latach będą wchodziły do programów kształcenia (prawo kosmiczne, inżynieria systemów, analiza danych). Kalendarze takie jak ten uczą jeszcze jednej rzeczy: kultury planowania. Nawet jeśli decyzje są politycznie nieprzewidywalne, dojrzałe ekosystemy naukowe amortyzują wstrząsy dzięki dywersyfikacji źródeł, rezerwom projektowym i współpracy międzynarodowej. To lekcja, którą warto przełożyć na polskie strategie uczelniane i instytutowe.
Europejska koalicja Education for Climate zorganizowała 23 października doroczny Education for Climate Day – wydarzenie łączące szkoły, nauczycieli, uczelnie i partnerów społecznych wokół praktycznych projektów transformacji ekologicznej w edukacji. W tym roku dużą uwagę przyciągnął moduł „Youth Climate LAB”, który spinał tradycyjną wiedzę ekologiczną społeczności lokalnych z nowoczesną nauką o klimacie i praktyką szkolnych projektów debatowych. Równolegle ogłoszono zwycięzców naboru na innowacje w zielonej edukacji – od programów o zdrowiu gleby po narracyjne projekty angażujące dzieci do działań prośrodowiskowych. To nie są „ładne case’y do raportu”: nauczyciele dostają gotowe scenariusze, a uczniowie – narzędzia do współpracy, pracy z danymi i komunikacji wyników. Wartością dodaną jest synchronizacja z politykami UE: projekty uczą nie tylko biologii czy geografii, ale także patrzenia na transformację jako zbiór decyzji społecznych – kogo dotykają koszty, kto zyskuje, jak oceniać skutki. Dla szkół w Polsce to port „wejścia” do europejskiej społeczności praktyków, gdzie liczy się nie rozmiar budżetu, ale pomysł i konsekwencja. Dobrze, że programy stawiają też na dobrostan nauczyciela – to maraton, a nie sprint; bez wsparcia, wymiany i elastyczności harmonogramów nie ma trwałej zmiany w klasie.
W tygodniu 19–25 października opublikowano wspólny komunikat ministrów edukacji Australii (ECEC), przypominający o realizacji ustalonych w sierpniu reform bezpieczeństwa oraz o 189 mln AUD przeznaczonych na jakość i nadzór w środowiskach opieki i wczesnej edukacji. Choć brzmi to jak odległa branżowa informacja, jej znaczenie jest szerokie: wczesnodziecięca opieka stanowi fundament przyszłych wyników edukacyjnych, a zarazem jest miejscem pracy dziesiątek tysięcy kobiet i mężczyzn; regulacje jakości i bezpieczeństwa wpływają na standardy rekrutacji, szkolenia personelu, systemy zgłaszania incydentów i kulturę organizacyjną placówek. Komunikat podkreślał nowe narzędzia nakładania warunków na dostawców usług ECEC, a więc praktyczny język egzekwowania jakości – z jasno opisanymi konsekwencjami za naruszenia i transparentną ścieżką naprawczą. W perspektywie międzynarodowej to istotny sygnał: po pandemii wiele systemów ECEC mierzy się z niedoborami kadrowymi, wypaleniem i spadkiem zaufania rodziców; Australia stawia na kontrolę, ale i inwestycję, łącząc politykę bezpieczeństwa z polityką jakości. Dla polskich samorządów i kuratoriów to ciekawy punkt odniesienia – jak równoważyć autonomię placówek z ochroną dziecka, jak cyfrowo raportować zdarzenia i uczyć zespoły reagowania na kryzysy bez paraliżu strachem.
W połowie tygodnia resort Canadian Heritage zapowiedział ogłoszenie wsparcia dla edukacji mniejszości językowych i nauczania języków drugich w Nowej Szkocji w ramach nowego protokołu międzyrządowego. W realiach Kanady, gdzie polityka językowa jest jednym z filarów federacji, takie protokoły przekładają się na bardzo konkretne działania: finansowanie szkół i programów dwujęzycznych, materiały dydaktyczne, szkolenia nauczycieli, wsparcie bibliotek i instytucji kultury. W praktyce to inwestycja w spójność społeczną – dwujęzyczność nie jest tylko atutem na rynku pracy, ale też mostem między wspólnotami. Z perspektywy europejskiej (i polskiej) warto patrzeć na te rozwiązania w kontekście edukacji regionalnej i mniejszościowej: jak zapewnić zasoby i kadry, by szkoły mogły uczyć w języku wspólnoty bez uszczerbku dla kompetencji ogólnych? Jak równoważyć ochronę dziedzictwa z mobilnością uczniów i studentów? Kanadyjskie doświadczenie pokazuje, że stabilne ramy finansowe i partnerskie wypracowywanie programów z samorządami i organizacjami mniejszościowymi zwiększają trwałość efektów. Tydzień przypomniał, że polityka językowa to także polityka nauki – bo język decyduje o widzialności dorobku i dostępie do meritum debat publicznych.
Chociaż tegoroczny EU Code Week formalnie trwa 11–26 października, to właśnie w tygodniu 19–25 października w wielu szkołach odbyła się główna fala warsztatów i hackathonów. Kodowanie w tym kontekście nie jest celem samym w sobie, ale językiem rozwiązywania problemów: od prostych automatów w Scratchu po algorytmikę danych środowiskowych i proste aplikacje wspierające życie szkoły. Wydarzenia prowadzone są tak, by realnie obniżać barierę wejścia – brak wymogu sprzętu „z najwyższej półki”, dostępne instrukcje i metody pracy zespołowej. Dla nauczycieli Code Week jest także „wehikułem” do rozmowy o tym, jak krytycznie i odpowiedzialnie używać AI w uczeniu, jak dobrać narzędzia do wieku ucznia i jak oceniać prace, które korzystają z asystentów programistycznych. Dla samorządów i instytucji to okazja do mapowania potencjału lokalnych społeczności: kto może prowadzić koła, gdzie są luki sprzętowe, jak zaprojektować ścieżki od przedszkola po szkołę średnią. Najcenniejsze wnioski nie dotyczą „ilości kodu”, lecz jakości współpracy: szkoła–uczelnia–firma–biblioteka. To ta sieć, a nie pojedynczy event, buduje trwałość kompetencji cyfrowych i odporność rynku pracy na wstrząsy.
Na marginesie wielkich debat działy się rzeczy bardzo konkretne: harmonogramy obserwacji JWST (cykl 4) objęły okno 20–26 października, co oznacza nowe porcje danych do publicznych archiwów i szanse na projekty uczniowskie korzystające z autentycznych materiałów. ESA i europejskie centra szkoleniowe kontynuowały wyzwania i konkursy związane z zasobami Księżyca i technologiamy terenowymi (np. Space Resources Challenge), a w sektorze akademickim trwał „długi ogon” Targów Książki i festiwali popularyzujących naukę – webinary, zajęcia otwarte i mikrokursy. W tym krajobrazie widać wspólną oś: wiedza staje się dobrem publicznym wtedy, gdy łączymy infrastrukturę (otwarte dane i repozytoria), kompetencje (MIL, kodowanie, metodologia badań) i instytucje (biblioteki, szkoły, uczelnie, samorządy). Ten tydzień – choć nie przyniósł jednego „kopernikańskiego” przełomu – był ważny właśnie dlatego, że setki małych decyzji i programów przesuwały realne granice dostępu, jakości i bezpieczeństwa: od sal żłobkowych, przez pracownie licealne, po obserwatoria i serwerownie analiz. To z nich składa się przyszłość nauki i edukacji.
https://www.unesco.org/en/weeks/media-information-literacy — Strona tygodnia Global Media and Information Literacy (24–31 października), opis i cele.
https://www.unesco.org/en/articles/global-media-and-information-literacy-week-2025-feature-conference — Informacja UNESCO o konferencji głównej GMIL 2025 w Cartagenie (23–24 października) i temacie „Minds Over AI”.
https://www.un.org/en/observances/media-information-literacy-week — Strona ONZ o GMIL Week 2025 i motywie przewodnim.
https://www.openaccessweek.org/theme/english — Oficjalny temat International Open Access Week 2025 i ramy obchodów (20–26 października).
https://sparcopen.org/news/2025/theme-for-open-access-week-2025-asks-who-owns-our-knowledge/ — Komunikat SPARC o temacie OA Week 2025 i założeniach wydarzeń.
https://www.eifl.net/events/celebrating-open-access-week-2025 — Wydarzenia EIFL w ramach OA Week 2025 (20–26 października), kontekst globalny.
https://www.cdc.gov/measles/data-research/index.html — Cotygodniowa aktualizacja CDC nt. odry (aktualizacja z 22.10.2025), metodologia i dane zbiorcze.
https://dph.sc.gov/diseases-conditions/infectious-diseases/measles-rubeola/2025-measles-outbreak — Departament Zdrowia Karoliny Południowej: stan ogniska odry (aktualizacja 24.10.2025).
https://www.cidrap.umn.edu/measles/us-measles-cases-top-1600-south-carolina-outbreak-grows — Analiza CIDRAP: liczba przypadków w USA i dynamika ogniska w Karolinie Południowej.
https://research-and-innovation.ec.europa.eu/news/all-research-and-innovation-news/commission-seeks-feedback-future-advanced-materials-act-2025-10-21_en — Komisja Europejska: uruchomienie konsultacji publicznych dot. Advanced Materials Act (21.10.2025).
https://www.euspa.europa.eu/newsroom-events/news/fourth-horizon-europe-call-now-open — EUSPA: otwarcie czwartego konkursu Horyzontu (downstream), budżet i zakres (informacja sprzed 3 dni).
https://www.eurekalert.org/news-releases/1102600 — EurekAlert!: publikacja w ApJL (20.10.2025) o związkach węglowych w Wielkim Obłoku Magellana odkrytych przez JWST (MIRI).
https://www.stsci.edu/jwst/science-execution/observing-schedules — STScI: harmonogram obserwacji JWST (Cycle 4), okno 20–26 października 2025.
https://spacepolicyonline.com/news/whats-happening-in-space-policy-october-19-25-2025/ — SpacePolicyOnline: lista wydarzeń polityki kosmicznej w tygodniu 19–25.10.2025, kontekst decyzyjny.
https://www.eacea.ec.europa.eu/news-events/news/education-climate-day-2025-register-now-shape-future-2025-09-19_en — Education for Climate Day 2025: zapowiedź i zakres wydarzenia 23.10.2025 (Komisja/EACEA).
https://education-for-climate.ec.europa.eu/community/updates/topic/community-bulletin-october-2025 — Biuletyn społeczności: szczegóły i agenda Education for Climate Day (23.10).
https://education-for-climate.ec.europa.eu/community/updates/topic/winning-projects-2025-call-innovative-green-education-actions — Zwycięzcy naboru na innowacje zielonej edukacji, prezentacje podczas Education for Climate Day.
https://www.education.gov.au/download/19734/education-ministers-meeting-communique-october-2025/42686/document/pdf — Komunikat ministrów edukacji Australii (ECEC): bezpieczeństwo i jakość, nakłady (dokument PDF, 5 dni temu).
https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/eu-code-week — EU Code Week 2025: ramy, daty (11–26 października) i założenia inicjatywy kompetencji cyfrowych.
https://www.canada.ca/en/canadian-heritage/news/2025/10/the-government-of-canada-will-announce-support-for-minority-language-education-and-second-language-instruction-in-nova-scotia.html — Canadian Heritage: zapowiedź wsparcia dla edukacji mniejszości językowych i nauczania języków drugich w Nowej Szkocji (komunikat medialny).
Redakcja Reklama Kontakt Nasze portale i blogi
Wszelkie prawa zastrzeżone | Dział tematyczny Mindly.pl | Zasady korzystania & Polityka prywatności
