Klasyfikacja galaktyk

Jerzy Biernacki
02.09.2015

W 1926 roku Edwin Hubble zaproponował system klasyfikowania galaktyk, który grupuje galaktyki według ich kształtu na eliptyczne, spiralne, spiralne z poprzeczką i nieregularne. Istnieje obecnie wiele systemów klasyfikowania galaktyk, stosujących rozmaite kryteria, m.in.: wygląd zewnętrzny (budowa morfologiczna, stopień zwartości), jasność (całkowita, rozkład jasności powierzchniowej), widmo (kolor, obecność, rodzaje i kształt linii emisyjnych). Powszechnie stosowany system wykorzystujący morfologiczne kryteria budowy został wprowadzony w 1936 r. i z niewielkimi modyfikacjami jest używany do dziś.

Klasyfikacja Galaktyk:

 

 

Typ Symbol Podtyp Masa, w MS
Spiralne S Sa, Sb, Sc - wg malejącego stopnia wykształconych ramion spiralnych od 109 do 1011
Spiralne z poprzeczką SB SBa, SBb, SBc - wg malejącego stopnia wykształconych ramion spiralnych od 109 do 1011
Soczewkowate SO typ pośredni pomiędzy spiralnymi S/SB i eliptycznymi E od 109 do 1012
Eliptyczne E E0, E1, ... E7 - wg. wzrastającego stopnia spłaszczenia od 108 do 1012
Nieregularne Irr Irr - nieregularne, całkowicie bezkształtne od 108 do 1011

 

 

 

MS - masa Słońca

 

 Klasyfikacja morfologiczna Hubble'a stosuje się do galaktyk normalnych. Są to takie galaktyki, których świecenie pochodzi wyłącznie od gwiazd. Do jasności galaktyki. Na jasność galaktyki wpływają także mgławice emisyjne, pobudzane do emitowania promieniowania przez najjaśniejsze gwiazdy.
                   
Ze względu na budowę galaktyki można podzielić na trzy grupy: eliptyczne (E), spiralne (S), spiralne z poprzeczką (SB), soczewkowe (SO) i nieregularne (Irr).

 

Galaktyki Eliptyczne:
 
Galaktyki eliptyczne są z dobrym przybliżeniem elipsami (tak jak mówi sama nazwa). 
Aby określić typ takiej galaktyki podajemy jej spłaszczenie, stosując oznaczenie En, gdzie n=<7. Na przykład E0 jest galaktyką eliptyczną o kształcie koła, E1, E2... są bardziej spłaszczone. Nie zaobserwujemy galaktyk o spłaszczeniu większym niż 7. Galaktyki eliptyczne pozbawione są wewnętrznej struktury. Z naszego punktu widzenia są to rozmyte plamki o jasności powierzchniowej spadającej w miarę oddalania od centrum.
 
Galaktyki eliptyczne mają prostą budowę. Zbudowane są wyłącznie z gwiazd starych o małych masach (z reguły poniżej masy Słońca); zawierają niewielkie ilości gazu i pyłu.
 
Przykładami galaktyk eliptycznych są: M 89 (typ: E0), M 60 (typ: E2), M 105 (typ: E1).
 
Galaktyki Spiralne:
 
Jeśli chodzi o budowę galaktyk spiralnych, to możemy podzielić je na 2 grupy: Galaktyki spiralne i spiralne z poprzeczką. Zajmijmy się najpierw „zwykłymi".
Galaktyki typu Sa mają stosunkowo słabo rozwinięte ramiona i duże jądro. Typ Sc, odwrotnie do Sa ma silnie rozwinięte ramiona i małe jądro. Typ Sb jest typem pośrednim, zalicza się do niego galaktyki spiralne, które nie pasują do typu Sa i Sb.
 
Galaktyki spiralne są zawierają od miliarda do biliona gwiazd. Układ ramion tworzy dysk galaktyczny. Najczęściej galaktyka ma dwa ramiona, ale zdarza się, że z jądra wychodzi jedno ramię lub trzy, co jest rzadkością.
 
Przykładami galaktyk spiralnych są NGC 2997 (typ: Sa), M 104 (typ: Sa).
 
Teraz trochę o spiralnych z poprzeczką. A więc od spiralnych odróżnia je to, że jasne gwiazdy wraz z jądrem tworzą jakby poprzeczkę pośrodku, z której końców wychodzą ramiona (w przeciwieństwie do spiralnych, gdzie wydaje się jakby wychodziły z jądra galaktyki)
                   
Galaktyki Nieregularne:

Część galaktyk o nieregularnej budowie (typ: Irr), można potraktować jako galaktyki spiralne ze względu na wiele podobieństw. Oczywiście, nie wszystkie  galaktyki nieregularne mają tyle wspólnego ze spiralnymi, ponieważ jak sama nazwa mówi ich kształt jest nieregularny. Takie galaktyki oznaczamy Irr II; są one mniej liczne niż Irr. Obiekty te są zwykle niewielkich rozmiarów. Od Irr różnią się brakiem wyraźnej struktury, a więc pod tym względem mogą przypominać galaktyki eliptyczne. Galaktyki Irr II zawierają dużo młodych i masywnych gwiazd. Przykładami tych galaktyk nieregularnych są Leo 1, NGC 1313, M 82 czy Wielki Obłok Magellana wszystkie.
                   

Własności galaktyk:

 

 

Typ galaktyki

Gwiazdy

Materia międzygwiazdowa

Procent całej populacji

Spiralne

 

 

stare ( w halo)

młode  ( w dysku)

pył i gaz

 77%

eliptyczne

stare

gaz

 20%

nieregularne

młode

pył i gaz

                        3%

 

 

W tabeli nie uwzględniono eliptycznych galaktyk karłowatych (które są trudne do obserwacji) w związku z tym procentowy wkład galaktyk eliptycznych może być nieco większy.

Zgłoś swój pomysł na artykuł

Więcej w tym dziale Zobacz wszystkie