Czym jest hałas? Wpływ hałasu na organizm ludzki

Przez hałas rozumie się dźwięki, które w danej chwili są niepożądane przez dana osobę. Jest to więc dosyć luźna definicja bowiem określony dźwięk przez jednego może być uważany już jako hałas natomiast przez drugiego człowieka nie.

Warto zastanowić się jaki wpływ na człowieka i jego otoczenie ma hałas. Życie współczesnego człowieka na stałe związane jest z różnorodnymi urządzeniami, które są źródłami hałasu.

Ucho ludzkie przystosowane jest do odbioru fal dźwiękowych o częstotliwości od 16 do 20000 Hz. Ciśnienie akustyczne tych dźwięków musi być zawarte w przedziale od 20 do 10 Pa. Dźwięki o niższych częstotliwościach nazywa się infradźwiękami a te o wyższych ultradźwiękami.

Dolna granica wrażenia słuchowego to próg czułości. I tak czułość ucha ludzkiego na poszczególne dźwięki zależy od częstotliwości tego dźwięku. Największa czułością ucho charakteryzuje się dla częstotliwości z przedziału od 800 do 4000 Hz. Czułość ucha ludzkiego jest duża gdy poziom dźwięku jest niski natomiast zmniejsza się wraz ze wzrostem poziomu dźwięku. Zjawisko to nosi nazwę adaptacji. Stanowi ona jeden z czynników obronnych organizmu ludzkiego w przypadku narażenia na długotrwały hałas.

Cechy dźwięku można podzielić na obiektywne i subiektywne. Z każdą cechą subiektywną związana jest cecha obiektywna. I tak jedną z cech subiektywnych jest głośność dźwięku. Związana jest ona z ciśnieniem akustycznym dźwięku, a gdy dźwięk jest bardziej złożony to zależy także od widma dźwięku.

Głośność wyraża się w sonach. Głośność jednego sonu ma ton o częstotliwości 1000 Hz i poziomie ciśnienia akustycznego o 40 dB przekraczającego próg słyszalności. Różne dźwięki o takim samym natężeniu lecz mające różne częstotliwości mogą mieć różne głośności.

Aby prawidłowo ocenić wrażenia słuchowe została zatem wprowadzona skala poziomu głośności dźwięku. Jest to poziom równy poziomowi ciśnienia akustycznego jaki w danym punkcie wytwarza fala akustyczna o częstotliwości 1000 Hz, która daje głośność identyczną z głośnością porównywanego dźwięku. Zależność między głośnością a poziomem głośności jest logarytmiczna. Jest to zgodne z prawem Wezera - Fechnera.

Poziom głośności dźwięku wyraża się w fonach. Zero fonów oznacza próg czułości ucha natomiast 130 fonów to granica bólu. W punktach należących do krzywych równej głośności tony słyszalne są tak samo niezależnie od częstotliwości.

Oba te pojęcia odnoszą się do dźwięków prostych. W przypadku hałasu natomiast duże znaczenie odgrywa barwa dźwięku, która jest wynikiem kombinacji tonów.

Dochodzi przy tym do tzw. maskowania tonów. Oznacza to, że w przypadku dwóch tonów, które mają różne częstotliwości sły6szany jest tylko ton silniejszy. Słabszy natomiast ulega zagłuszaniu. Dźwięki o wyższych częstotliwościach łatwo są maskowane przez dźwięki o niższych częstotliwościach. Na skutek tego zjawiska dochodzi do podwyższenia dolnej granicy słyszalności dźwięku. Oznaczanie sumarycznej głośności dźwięku złożonego stało się konieczne przy określaniu hałasu np. w halach przemysłowych.

Szkodliwość hałasu dla organizmu ludzkiego zależy od wielu cech tych dźwięków m.in. od charakterystyki widmowej ale także od częstości ich występowania oraz od tego czy hałas ma charakter ciągły czy impulsowy.

Ogólnie rzecz ujmując hałas może mieć wpływ nie tylko na narząd słuchu, ale także na ogólny stan zdrowia człowieka. Może więc wpływać zarówno na stan fizyczny jak i psychiczny.

Biorąc pod uwagę wpływ hałasu na organizm ludzki podzielono go na kilka grup. I tak w zależności od poziomu dźwięku wyróżnia się hałasy:
- poniżej 35 dB
- 35-70 dB
- 70 - 85 dB
- 85-130 dB
- powyżej 130 dB.

Przyjmuje się, że hałasy z pierwszej grupy nie są szkodliwe dla zdrowia człowieka. Czasami nawet mogą być dla człowieka korzystne. Dotyczy to jednak tylko dźwięków wytworzonych przez naturę.

Hałasy z przedziału 35 - 70 dB maja już zdecydowanie ujemny wpływ na organizm ludzki. Powodują zmęczenie, obniżenie czułości narządów zmysłów na bodźce, powodują zaburzenia snu. W przypadku długotrwałej ekspozycji na hałas o poziomie 70 - 85 dB jest przyczyną bólów głowy i zaburzeń nerwowych. Natomiast hałas z przedziału 85 - 130 dB powoduje już zaburzenia wielu układów , m.in. układu krążenia i układu pokarmowego. Narażenie na hałas o poziomie dźwięku przekraczającym 130 dB wywołuje nudności , zaburzenia równowagi oraz zmiany w obrazie krwi. Może być przyczyną chorób organów wewnętrznych człowieka, a nawet spowodować ich zniszczenie poprzez wywoływanie drgań tych narządów.

Warto najpierw omówić szczegółowo wpływ hałasu na narząd słuchu. Okazuje się mianowicie, że długotrwała ekspozycja na hałas wywołuje zmiany fizjologiczne i patologiczne w obrębie ucha. Dźwięki o dużym natężeniu , które działają przez dłuższy czas powodują, ze dochodzi do zmęczenia a nawet całkowitego zastopowania działania komórek rzęsatych obecnych w narządzie Cortiego. Jeśli dojdzie do ich zaniku narząd Cortiego straci swoja funkcję i będzie miał miejsce nieodwracalny zanik słuchu.

Do zmian fizjologicznych należy wspomniane wcześniej zjawisko maskowania.

W zależności od czasu ekspozycji na hałas długotrwałe skutki jego działania na narząd słuchu mogą być różne. I tak jeśli człowiek ma styczność z hałasem np. w miejscu pracy przez okres około 2-4 lat wtedy po tym czasie dochodzi do niewielkiego ubytku słuchu. Jeżeli natomiast ten okres narażenia jest dłuższy i wynosi od 4 - 10 lat w tym czasie dochodzi do dalszego ubytku słuchu , a jego stopień jest uzależniony od czasu ekspozycji na hałas.

Jeśli natomiast okres narażenia jest dłuższy od 10 lat wtedy dochodzi do ustabilizowania się ubytku słuchu.

Jeśli hałas cechuje się wysokim poziomem to może wystąpić uraz akustyczny. Może on mieć charakter ostry lub przewlekły. Jeśli wystąpi narażenie na hałas impulsowy wtedy zostanie wywołany ostry uraz akustyczny. Dojdzie bowiem do gwałtownego wzrostu ciśnienia akustycznego i mechanizmy obronne ucha będą bezsilne. Wyróżnia się trzy stopnie uszkodzenia słuchu w ostrym urazie akustycznym. I tak jeśli uraz będzie objawiał się tylko szumem i zawrotami głowy, które ustąpią po kilku dniach to będzie to uraz lekki. W przypadku urazu średnio ciężkiego dochodzi już do drobnych uszkodzeń w obrębie błony bębenkowej, a objawy w postaci szumów i upośledzenia słuchu mogą już nie ustąpić. Gdy dojdzie natomiast do ciężkiego urazu akustycznego obserwuje się poważne zmiany w obrębie błony bębenkowej i kosteczek słuchowych. Są one przyczyną upośledzenia słuchu w poważnym stopniu, a czasem nawet głuchoty.

Źródłem takich hałasów o charakterze impulsowym są wszelkiego rodzaju wybuchy.

Natomiast przewlekły uraz akustyczny spowodowany jest wieloletnią ekspozycją na hałas. Dotyczy to ludzi mających w pracy kontakt z hałasem. Dlatego taki ubytek słuchu nazywa się głuchotą zawodową.

Podsumowując te rozważania można stwierdzić, że hałas może powodować upośledzenie słuchu na skutek podwyższenia progu słyszalności a także zmiany w obrębie samego narządu słuchu co prowadzi do spadku sprawności słuchu a czasem do głuchoty.

Jak już wcześniej zostało powiedziane można rozpatrywać również pozasłuchowe skutki wpływu hałasu na organizm człowieka. Wynika to z licznych powiązań drogi słuchowej z narządami wewnętrznymi. Dzięki temu bodźce akustyczne mogą wpływać zarówno na pracę narządów wewnętrznych jak i gruczołów dokrewnych. Reakcje wegetatywne zależą oczywiście od poziomu ciśnienia akustycznego. I tak jeśli nie przekracza on 75 dB to nie ma wyraźnych reakcji ze strony narządów tworzących m.in. układ oddechowy, krążenia, pokarmowy. Bodźce akustyczne mogą wpływać także na odruchy motoryczne. Może dochodzić do rozmaitych skurczów mięśni szyi, głowy , oczu a nawet może dochodzić do całkowitej zmiany postawy ciała.

Na skutek oddziaływania hałasu dochodzi do zaburzenia ogólnego metabolizmu. Dochodzi do zaburzeń funkcji rozrodczych a także do spadku odporności.

Jeżeli człowiek narażony jest na hałas o poziomie 12o dB to obserwuje się zmniejszenie prędkości ruchów gałek ocznych. Dochodzi do zawężenia pola widzenia a także do zaburzeń w odbiorze kolorów. Może dojść do oczopląsu. Natomiast hałas o poziomie około 125 dB może być przyczyną zaburzeń równowagi.

Widać więc , że dochodzi do zaburzeń wielu zmysłów , nie tylko zmysłu słuchu. Ostatnio wysunięta została teza, że hałas może być przyczyną również chorób nowotworowych.

Biorąc pod uwagę wpływ hałasu na układ nerwowy można wyodrębnić cztery stopnie obciążenia. Mianowicie jeśli hałas cechuje się poziomem głośności od 30 do 60 fonów to można zaobserwować reakcje psychiczne u narażonego człowieka. Jeśli poziom głośności zawiera się w przedziale 60 - 95 fonów to hałas taki powoduje zmiany psychiczne w obrębie wegetatywnego układu nerwowego. Jeśli poziom głośności wynosi 95 - 200 fonów to także występują reakcje psychiczne i wegetatywne i dodatkowo istnieje ryzyko uszkodzenia narządu słuchu. Jeśli poziom głośności przekroczy wartość 120 fonów to hałas może dodatkowo oddziaływać na komórki nerwowe bezpośrednio, poprzez skórę.

Oprócz skutków zdrowotnych hałas ma wpływ na wydajność oraz jakość pracy człowieka.

Ze względu na negatywny wpływ hałasu na organizm człowieka w wielu krajach stosuje się obecnie zalecenia przeciwhałasowe, które zostały opracowane przez Międzynarodowy Komitet Normalizacji (ISO).

autor: I.K
źródło, za zgodą: www.bryk.pl