W roku 1994 minęło 40 lat od daty powstania Towarzystwa Badań Ogólnej Teorii Systemów, trzydzieści od czasu wprowadzenia OTS i dziedzin pokrewnych do dydaktyki uniwersytetów amerykańskich. Warto sobie więc zdać sprawę ze stanu wiedzy OTS i jej znaczenia w badaniach, rozumieniu i tworzeniu naszego świata. Trzeba przyznać, że te czterdzieści lat zaowocowało rozszerzeniem się podejścia systemowego na wszystkie dziedziny aktywności ludzkiej z jednej strony i coraz większymi uogólnieniami stosownej teorii. Nawet w załączonym fragmentarycznym spisie literatury znajdują się cztery pozycje mające w tytule OTS, o zakresie treści od pojęciowo jakościowej , do matematycznej teorii systemów . Jedną z prób podsumowania całości może być opublikowana ostatnio praca Jedenaście Tez OTS , przedstawiające abstrakcyjną istotę myślenia i podejścia systemowego. Zastosowania takiego podejścia można przedstawić w dwu nurtach.
Pierwszy nurt poznawczy występujący w naukach przyrodniczych, społecznych, ekonomicznych i medycznych widać doskonale w takich pozycjach jak książka F. Capry ‘Punkt Zwrotny’ . Tutaj autor pokazuje ten wpływ podejścia systemowego od fizyki poczynając (na przykładzie hipotez: bootstrap, implicate order, morfogenetic), przez psychologię, socjologię, holistyczną ekonomię i medycynę aż do ekologii, gdzie ujęcie systemowe jest koniecznością istnienia naszego świata. Na gruncie takiego spojrzenia na człowieka, społeczeństwo i ludzkość powstała Logika i Inżynieria Społecznych Systemów Działania, wyjaśniająca rozwój i zachowanie się jednostki i zbiorowości społecznej na gruncie wszystkich zdobyczy OTS. Z badań tych można wyciągnąć wartościowe wnioski co do alternatywnych losów całych społeczności, a nawet całego naszego świata.
Idąc śladem książki Capry podejście systemowe można zastosować badając i rozwijając morfologię naszej wiedzy i umiejętności tak jak na rys. 3.2. Ograniczając się do głównych dyscyplin naszego poznania mamy z jednej strony fizykę z jej elementarnymi pytaniami i energiami, do socjologii i filozofii z jej subtelną synergią współdziałania ludzi i grup ludzkich. Z drugiej strony w gałęzi umiejętności i inżynierii możemy rozpocząć od elementów najgrubszych jak w inżynierii budowlanej aż do inżynierii społecznej i inżynierii systemów. Całość jest zasilana ze wspólnych korzeni Ogólnej Teorii Systemów i częściowo filozofii tak jak na Rys. 3.2 . Jest to odzwierciedleniem stwierdzenia Hansa Seyle, twórcy znanej teorii stresu,
"W nauce nie ma wąsko ograniczonych dziedzin, są tylko wąsko ograniczeni pracownicy nauki,
w przyrodzie zaś wszystkie dziedziny wiążą się ściśle z sąsiednimi i zachodzą na siebie."
Jakby w ślad za tym zawołaniem jesteśmy obecnie świadkami powstawania dyscyplin inżynierskich zintegrowanych, takich jak mechatronika (inżynieria mechaniczna + elektryczna + elektroniczna + informatyczna), bionika i bioinżynieria (biologia, biotechnologia , mechanika, elektronika, informatyka), nanotechnologia (fizyka, chemia, biologia, inżynieria mechaniczna, elektroniczna, informatyczna, i to wszystko w skali nano = 10-9 ).
Powstaje obecnie pytanie jak doszliśmy do takiego stanu wiedzy i umiejętności w nauce i w technologii, czy istniej wspólna metoda akwizycji lub pozyskiwania tej wiedzy? Sytuację tę wyjaśniają dobrze dwa kolejne rysunki . Pierwszy przedstawia pozyskiwanie wiedzy w cyklu: eksperyment - teoria, znaczy to że eksperyment daje podstawowe fakty, z którego można zbudować model zaś jego rafinacja, ekstrapolacja i interpolacja stawia dalsze pytania jako podstawę do kolejnego eksperymentu i iteracyjnego poznania rzeczywistości. To diadyczne podejście do badania rzeczywistości jest w tej chwili coraz częściej uzupełniane do triady; eksperyment, teoria, symulacja. Możliwość symulacji w badaniach jest wynikiem splotu dwu nowych możliwości; coraz dokładniejsze modele zjawisk i systemów z jednej strony, oraz coraz lepsze możliwości obliczeniowe współczesnych komputerów. Symulacja to przede wszystkim środek do kontrakcji i/lub ekspansji czasoprzestrzeni, tak niezwykle niezbędnej w badaniach i użytkowaniu złożonych systemów. Jednak każdy model zawiera w sobie część wiedzy i część niepewności, co w zależności od rozmiaru problemu / systemu może znaleźć opis w rożnych kategoriach logiczno matematycznych . Od modelu czysto empirycznego poprzez różne stopnie analityczności modelu, aż do opisu statystycznego czy nawet rozmytego przy dużej złożoności systemu.
Drugi nurt obecnego podejścia systemowego inżyniersko - organizacyjny znalazł swą kulminację w Inżynierii i Analizie Systemów (Systems Engineering and Analysis) - patrz np. ), gdzie znajdują zastosowania i egzemplifikację wszystkie omówione poprzednio metody dochodzenia do optymalnych rozwiązań w projektowaniu, wytwarzaniu i użytkowaniu systemów w całym cyklu ich życia z uwzględnieniem kryteriów ekonomicznych i ekologicznych. Stosuje się tu całą gamę metod i technik artykułowania i wartościowania potrzeb i ich możliwych rozwiązań, jak np. Quality Function Deployment (QFD) , Total Quality Management (TQM) , które obiektywizują żądania i preferencje użytkownika i pozwalają optymalizować drogi dojścia do preferowanych cech i rozwiązań.
Dobrym przykładem zakresu zastosowań Inżynierii i Analizy Systemów jest Rys. 3.4 przedstawiający systemowe problemy Zarządy Kolei Brytyjskich . Widać tu wyraźnie, że podejście systemowe trzeba stosować nawet przy produkcji i użytkowaniu układów scalonych, a nie tylko jak dawniej sądzono przy projektowaniu wielkich systemów antropotechnićznych związanych z astronautyką i obronnością.
Systemowe ujęcie świata z pewnością nam pomoże w odpowiedzi na ciąg pytań poznawczych, użytkowych, a nawet egzystencjonalnych, takich jakie każdy myślący (twórczy) człowiek stawia sobie od czasu do czasu, a oto one.
Autor ma nadzieję, że dzięki materiałom prezentowanym w tym kursie i przy uwzględnieniu podejścia systemowego w całym cyklu życia systemu, słuchacz lepiej potrafi odpowiedzieć na pytania poznawcze, inżynierskie i egzystencjonalne. Z pewnością łatwiej będzie jemu (nam) odpowiedzieć na naczelne pytanie, przed którym każdy z nas często staje,
JAK I DLA KOGO ŻYĆ ?
Interesujące przemyślenia prezentuje tu Pogorzelski , pisze On jak niżej.
Żyj zgodnie ze swym własnym umysłem, własną odwagą i na własną odpowiedzialność.
Bowiem nadszedł czas by ludzie na ziemi stali się suwerenami, nie tylko w wielkich sprawach, ale również w sprawach codziennego myślenia, zachowania i działania, a nawet świadomości.’
* Nauka - usystematyzowany zbiór wiedzy o świecie i metod badania i gromadzenia, niektórzy definiują naukę jako proces.
** Inżynieria to oparta na podstawach naukowych metoda (technologia) przekształcania rzeczywistości dla dobra człowieka i jego otoczenia.
Redakcja Reklama Kontakt Nasze portale i blogi
Wszelkie prawa zastrzeżone | Dział tematyczny Mindly.pl | Zasady korzystania & Polityka prywatności
